Figura św. Jana Nepomucena

Nazwa obiektu: Figura św. Jana Nepomucena

Adres obiektu: ul. Rwańska 6 – cmentarz przykościelny Fary

Czas powstania obiektu: 1752 r.

Projektant obiektu: Pierre Coudray (1713-1770)

Zleceniodawca: biskup Adam Stanisław Grabowski (1698-1766)

Opis obiektu: Obiekt wpisany do rejestru zabytków pod datą 12.03.1996 i Nr 122/B/132/96. Jest to okazała rzeźba stojąca na kilkustopniowym cokole. W górnej części cokołu umieszczona jest rzeźbiona podstawa figury, w której froncie znajduje się kartusz herbowy z labrami. Tarcza herbowa jest czteropolowa, zawiera przedstawienia dwóch herbów i dwóch klejnotów. Można tu zobaczyć herb Zbiświcz – rodziny fundatora i herb Kleist – matki fundatora oraz klejnoty tych herbów. Nad tarczą herbową znajduje się kapelusz i wyżej krzyż kardynalski, pod tarczą Order Orła Białego, a w tle – co ciekawe – krzyż maltański. Na przeciwległej ściance utrwalona jest inskrypcja w języku łacińskim: „DIVO IOANNI NEPOMUCENO\ MARTYRI\ ADAM STANISLA[US]\ GRABOWSKI\ EPISCOPUS VARMIE[NSIS] SACRI ROM[ANI] IMP[ERII] PRINCEPS\ A[NN]O MDCCLII ET SEQVE[NTI] PRAESES TRIBUNAL[IS] RADO[MIENSIS]\ POSUIT”. Jest to jeden z nielicznych przykładów inskrypcji łacińskiej, jaki można spotkać w otwartej przestrzeni miasta. Na cokole umieszczona jest barokowa rzeźba św. Jana Nepomucena. Święty ukazany jest w kontrapoście, lekko odchylony od pionu, z głową zwróconą ku prawemu ramieniu i lewą nogą ugiętą w kolanie. Nieznacznie uniesiona i zgięta w łokciu prawa ręka podtrzymuje na wysokości klatki piersiowej krucyfiks i palmę męczeńską, lewa zaś – swobodnie opuszczona do dołu – trzyma biret. Oblicze świętego jest szczupłe i pociągłe, o prostym  i długim nosie. Głowa okolona stosunkowo krótkim zarostem. Sylwetka świętego odziana jest w szaty liturgiczne: koloratkę, pelerynkę przewiązaną pod szyją tasiemką z pomponami, komżę z koronką oraz sutannę, spod której wystaje lewy but. Szaty obfite i silnie sfalowane. Postać świętego zwraca uwagę swobodą i elegancją pozy. Cały obiekt posiada wysokość 470 cm. Na przedniej ścianie cokołu można wyczytać ciekawe świadectwo dbałości o ten zabytek przez dawnych radomian. Nasi przodkowie utrwalili tu inskrypcję: „POBOŻNA PRZESZŁOŚĆ WZNIOSŁA\ SROGI CZAS OBALIŁ\ AŻ ZNOWU RADOMIANIN\ TEN POSĄG OCALIŁ\ PRZESTAWIONY I ODNOWIONY NAKŁADEM\ OBYWATELI MIASTA RADOMIA\ W ROKU 1819 DNIA 2 MAJA”. Stojąca przy farze figura św. Jana Nepomucena (patrona m.in. dobrej sławy i wspomożyciela w czasie powodzi) jest najstarszą rzeźbą w przestrzeni miasta.

Historia obiektu: Rzeźba św. Jana Nepomucena ufundowana została w 1752 r. przez biskupa warmińskiego Adama Stanisława Grabowskiego, który w latach 1743-1744 był prezesem Trybunału Radomskiego. Tym samym rzeźba jest de facto jedyną materialną pamiątką po Trybunale w przestrzeni publicznej miasta. Wykonał ją Pierre Coudray, rzeźbiarz związany z drezdeńskim dworem Augusta III Wettina. Rzeźba była kilkakrotnie poddawana konserwacji. Jedna z nich miała miejsce około 1909 r., w czasie gruntownego remontu Fary. Wówczas decyzją  proboszcza ks. Piotra Górskiego do wykonania cokołu figury wykorzystane zostały stare płyty nagrobne z wnętrza kościoła. Do dziś po bliższym przyjrzeniu się można odczytać na cokole rzeźby stare napisy epitafijne. Gruntowna konserwacja figury przeprowadzona została w 2007 r.

Literatura, źródła:

R. K. Bochyński, Karta ewidencji zabytku ruchomego – Rzeźba św. Jan Nepomucen, Radom 1983, Archiwum Delegatury w Radomiu WUOZ.

Corpus inscriptionum poloniae, Tom VII, Zeszyt 1, pod red. Z. Guldona, Warszawa 1992, s. 137.

A. Jelski, Maltański ślad w Radomiu, „Spotkania z zabytkami”, 2005, Nr 1, s. 24-25.

A. Jelski, Najstarsza rzeźba kamienna Radomia, „Wczoraj i dziś Radomia”, 2001, Nr 2, s.18.

A. Jelski, Św. Jan Nepomucen z przyfarnego cmentarza w Radomiu. Forma i stan zachowania, „Ochrona zabytków”, 2003, Nr 1-2, s. 94-101.

Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom III, Zeszyt 10, pod red. J. Z. Łozińskiego i B. Wolff, Warszawa 1961, s. 25.

A. Pierzyńska, Karta ewidencji zabytku ruchomego – Rzeźba św. Jan Nepomucen, Radom 2000, Archiwum Delegatury w Radomiu WUOZ.

W. Puget, Karta ewidencji zabytku ruchomego – Rzeźba św. Jan Nepomucen, Radom 1970, Archiwum Delegatury w Radomiu WUOZ.

P. Puton, Radomskie Nepomuki (Ulice, skwery, zaułki…), „Królowa Świata”, 2018, Nr 5, s. 14-15.

Swm, Rzeźbiarz saski Piotr Coudray twórcą rzeźby św. Jana w Radomiu, „AVE”, 1996, Nr 39, s. 13.

J. Wiśniewski, Dekanat radomski, Radom 1911, s. 219-220.