Nazwa obiektu: Herb Radomia na Ratuszu
Adres obiektu: Rynek 1
Czas powstania obiektu: 1915 r.
Najważniejsze przebudowy obiektu: przed 1960 r. (przenosiny na wieżę pod zegar)
Projektant obiektu: nieznany
Zleceniodawca obiektu: Zarząd Miejski w Radomiu
Opis obiektu: płaskorzeźbiony herb Radomia według wzoru utrwalonego na XVIII-wiecznej pieczęci miejskiej. Herb ukazany jest na barokowej tarczy obwiedzionej dekoracją o motywach roślinnych. Ukazuje fragment murów miejskich z bramą i trzema basztami. Środkowa baszta jest wyższa od dwóch skrajnych i posiada dwa otwory strzelnicze. Boczne mają po jednym takim oknie. Wszystkie trzy baszty zwieńczone są blankami. W murze miejskim centralne miejsce zajmuje brama o półkolistym zwieńczeniu. Ponad nią umieszczona jest, upodobniona do mitry książęcej, korona. W prześwicie bramy znajduje się majuskułowa litera R. Herb wykonany jest w formie płaskorzeźby w piaskowcu, bez polichromii.
Historia obiektu: budynek Ratusza wzniesiony został w latach 1845-1848 według projektu architekta Henryka Marconiego, z licznymi „korektami” miejscowych architektów i budowniczych. W roku zakończeniem prac nad nową siedzibą władz municypalnych miasta, we wrześniu 1848 r., na elewacji Ratusza – na poziomie okienek strzelniczych ponad głównym wejściem do budynku – pojawiło się wyobrażenie godła carskiej Rosji, czyli dwugłowy orzeł. Jego umieszczenia osobiście pilnował gubernator Edward Białoskórski, który do wykonania godła zatrudnił warszawskiego rzeźbiarza Ewejbaka, który akurat pracował przy wznoszeniu willi przyjaciela rządcy guberni – naczelnika powiatu kieleckiego – Tomasza Zielińskiego (jego pałacyk zachował się do dziś w Kielcach przy ul. Zamkowej). Carskie godło dla radomskiego Ratusza wykonane zostało przez Ewejbaka w formie płaskorzeźby. Pod godłem Imperium Rosyjskiego znalazł się wówczas napis „Rząd Gubernialny”, wykonany w firmie Mintera z Warszawy. Całość, zwieńczona dodatkowo carską koroną, przypominała kto wówczas sprawował władzę w mieście. Nic zatem dziwnego, że już latem 1915 r. – zaledwie kilka tygodni po opuszczeniu Radomia przez Rosjan – mieszkańcy miasta rozpoczęli usuwanie wszelkich rosyjskich godeł, szyldów i napisów. Podobny los spotkał dwugłowego carskiego orła z elewacji Ratusza, gdzie jesienią 1915 r. umieszczony został herb Radomia (błędne są zatem twierdzenia, jakoby herb miasta zdobił elewację ratusza od jego powstania, czy inne – jakoby umieszczony został dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości). Co ciekawe symbol miasta wpasowany został w oryginalne, płaskorzeźbione obramowanie tarczy z 1848 r. Powstanie herbu zawdzięczać należy zapewne (powołanemu przez zaborcę austriackiego) Zarządowi Miejskiemu Radomia z Prezydentem Tadeuszem Przyłęckim na czele. Nowo zainstalowany herb widoczny jest na kilku fotografiach z okresu I wojny światowej, w tym wykonanych jesienią 1915 r. Pod godłem miasta umieszczono wówczas napis „MAGISTRAT”. W okresie międzywojennym podpis ten był okresowo rozszerzony do formy „MAGISTRAT m. RADOMIA”. Herb przetrwał szczęśliwie okres II wojny światowej. W okresie PRL, gdy w 1954 r. z gmachu Ratusza wyprowadziły się władze miasta, a obiekt przekazany został Archiwum Państwowemu – herb znad wejścia przeniesiony został na wieżę, pod tarczę zegara (przed 1960 r.). W jego pierwotnym miejscu umieszczono płaskorzeźbę godła Polski. W 2018 r., w trakcie remontu budynku Ratusza, herb Radomia z jego elewacji został odnowiony. Wizerunek herbu z budynku Ratusza umieszczony został m.in. na okładce pierwszej powojennej monografii miasta (Radom. Szkice z dziejów miasta, pod red. J. Jędrzejewicza, Warszawa 1961) oraz w logo Radomskiej Inicjatywy Pocztówkowej (2019).
Literatura, źródła:
Herb Radomia, w: J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 101.
Ratusz (nowy), w: J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 272.
W. M. Kowalik, Radomskie Ratusze, „Wczoraj i Dziś Radomia” Nr 1/1999, s. 16-20.
H. Seroka, Herb Radomia. Zarys dziejów, Radom 2009.
Z. Lentowicz, Ratusz w Radomiu. Dokumentacja naukowo-historyczna, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” 2004, T. XXXIX, Z. 1-4, s. 90.
D. Kupisz, S. Piątkowski, Od rajców do radnych. Samorząd Radomia na przestrzeni wieków, Radom 2016.
Dodaj wspomnienie