Zakłady Remontowe Maszyn Budowlanych „ZREMB”

1. Nazwa obiektu: Zakłady Remontowe Maszyn Budowlanych „ZREMB”

1a. Inne, zwyczajowe/potoczne nazwy obiektu: „ZREMB”, Kombinat Napraw Maszyn Budowlanych „ZREMB”, Radomskie Zakłady Mechanizacji Budownictwa „ZREMB”, „Lecznica spycharek”

2. Adres obiektu: ul Mokra 2

3. Czas powstania obiektu: 1967-1970 r.

4. Projektant obiektu: nieznany

5. Zleceniodawca obiektu: Radomskie Zakłady Mechanizacji Budownictwa „ZREMB”

6. Opis obiektu: Budynek Zakładów Remontowych Maszyn Budowlanych składa się z długiego na 120 m frontowego budynku administracyjnego oraz ogromnych hal produkcyjno-naprawczych, które do niego przylegają. Hale te wzniesione są jako żelbetonowa konstrukcja szkieletowa i składają się z siedmiu naw produkcyjnych. Wzniesione są na planie kwadratu o bokach 120 x 120 m (14,4 tys. metrów kwadratowych powierzchni). Hale w połaci dachu w każdym z siedmiu segmentów posiadają 20 rzędów okien świetlikowych. Przed kompleksem hal z budynkiem administracyjnym, z prawej strony stoi jeszcze czterokondygnacyjny biurowiec zakładu.

7. Historia obiektu: Początki przedsiębiorstwa sięgają 1954 r., kiedy to w ramach deglomeracji Warszawskiego Okręgu Przemysłowego zakład remontujący maszyny budowlane przeniesiono do Radomia. Początkowo mieścił się przy ul. Żeromskiego 57, zajmując teren po Radomskich Zakładach Terenowych Metalowo-Drzewnych (wcześniej działał tu Zakład Elektrotechniczny Gałęzowski-Müller „Wulkan”). Przedsiębiorstwo otrzymało też nieruchomość należącą wcześniej do Chaima Mordki Dena po zlikwidowanej garbarni „Elgold” przy ul. Mokrej 24. Początkowo Zakłady zajmowały się remontem maszyn i urządzeń dla budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych. Po pewnym czasie także produkcją takich maszyn – np. spycharki RSG (Radomska Spycharka Gąsienicowa). Jedna z najważniejszych dat w dziejach przedsiębiorstwa to 1 stycznia 1965 r., kiedy to na podstawie Zarządzenia nr 329 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 31.12.1964 r. powołane zostały Zakłady Mechanizacji Budownictwa „ZREMB” w Radomiu. Wkrótce – w latach 1967-1970 – przy ul. Mokrej 2, kosztem ponad 200 mln zł, wzniesiony został olbrzymi kompleks fabryczny. W ciągu pierwszych pięciu lat działalności przedsiębiorstwa w nowej odsłonie (1965-1970) dziesięciokrotnie wzrosła jego produkcja, a zatrudnienie powiększyło się ze 176 do 760 osób. Od 1 lipca 1972 r. Zakłady stały się jednostką organizacyjną Zjednoczenia Mechanizacji Budownictwa „ZREMB”, co dało początek ich wiodącej i nadrzędnej roli nad innymi przedsiębiorstwami tej branży w Polsce. Od 1 stycznia 1975 r., zgodnie z Zarządzeniem nr 137/Or Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, radomskie przedsiębiorstwo wykonywało funkcję firmy prowadzącej w stosunku do Gliwickich Zakładów Mechanizacji Budownictwa „ZREMB” oraz Krakowskich Zakładów Napraw Maszyn Budowlanych „ZREMB”. W tym roku radomskim zakładom, na podstawie Zarządzenia nr 35/74 Naczelnego Dyrektora Zjednoczenia Mechanizacji Budownictwa „ZREMB” z dn. 21.12.1974 r., przekazany został także Zakład w Ciechanowie. Z dniem 1 stycznia 1977 r., na podstawie Zarządzenia nr 215/Or Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dn. 21.12.1976 r., radomskie zakłady oraz: Krakowskie Zakłady Napraw Maszyn Budowlanych „ZREMB”, Katowickie Zakłady Produkcji Części Zamiennych Maszyn Budowlanych „ZREMB” i Krakowskie Zakłady Odlewnicze „ZREMB” połączone zostały w przedsiębiorstwo państwowe o nazwie Kombinat Napraw Maszyn Budowlanych „ZREMB” z siedzibą w Radomiu. W skład Kombinatu weszło także dziewięć innych zakładów prowadzonych według zasad wewnętrznego pełnego rozrachunku gospodarczego. Zakład Napraw Maszyn Budowlanych w Radomiu stał się zakładem wiodącym. W 1982 r., na podstawie Zarządzenia nr 356/Or Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dn. 26.08.1982 r., Kombinat uległ podziałowi: z dniem 1 lipca 1982 r. Zakład Napraw Maszyn Budowlanych w Radomiu oraz Zakład Badawczo-Rozwojowy przekształciły się w przedsiębiorstwo Radomskie Zakłady Mechanizacji Budownictwa „ZREMB”, a pozostałe zakłady utworzyły samodzielne przedsiębiorstwa. Wkrótce (1 X 1982 r.) z radomskich zakładów wydzielono Zakład Badawczo-Rozwojowy, przekształcając go w przedsiębiorstwo państwowe: Zakład Produkcyjno-Remontowy i Usług Technicznych „ZREMB” w Radomiu. W 1988 r. radomskie przedsiębiorstwo przekształcono z kolei w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, której organem założycielskim i sprawującym nad nim nadzór stał się Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa. Lata 90. XX w. i związana z nimi transformacja ustrojowa to trudny czas w dziejach zakładów. Skupiły się one na naprawach maszyn drogowych oraz produkcji i regeneracji części zamiennych i podzespołów. Przedsiębiorstwo nie sprostało jednak wymaganiom wolnego rynku. W 1999 r. decyzją Wojewody Mazowieckiego w zakładach wszczęto postępowanie naprawcze, a z dniem 15 grudnia 1999 r., na mocy jego Zarządzenia nr 171 z dn. 04.11.1999 r., wprowadzono zarząd komisaryczny. Nie osiągnięto jednak pożądanego skutku. 12 lipca 2000 r. V Wydział Gospodarczy Sądu Rejonowego w Radomiu wydał postanowienie o upadłości Zakładów. Ostateczne wykreślenie Radomskich Zakładów Mechanizacji Budownictwa “ZREMB” z Krajowego Rejestru Sądowego nastąpiło 22 sierpnia 2007 r. Obecnie w części hal dawnego „ZREMB-u” działa Spółka „ZREMBUD”, założona w 2000 roku przez doświadczoną kadrę zarządzająca i inżynierską z branży konstrukcji stalowych i napraw maszyn budowlanych, kontynuując poniekąd tradycje jednego z największych radomskich przedsiębiorstw okresu PRL-u.

8. Literatura, źródła:

aku, ZREMB upadł, „Słowo Ludu” 2000, nr 161, s. 2.

Błaszczyk S., Aktywni kulturalnie – aktywni zawodowo (Kultura w zakładach pracy), „Wojewódzki Informator Kulturalny” 1979, nr 10, s. 39-41.

(DAN), Własnościowa łamigłówka. Warszawski “Bumar” zainteresowany “Zrembem”, „Echo Dnia” 1997, nr 250, s. 10.

Daszewski A., Kłopot z działką. Nie można rozpocząć prywatyzacji “Zrembu”, „Echo Dnia” 1997, nr 88, s. 11.

Jak uratować “Zremb”? Załoga stopniała 3-krotnie. Nowe spycharki w produkcji, „Dziennik Radomski” 1993, nr 218, s. 1, 4.

Podlipniak P., Zero produkcji, „Gazeta Wyborcza” 1997, nr 113, dod. „Gazeta w Radomiu”, nr 113, s. 2.

Zając T.M., Potentatowi na imię “Zremb”, „Słowo Ludu” 1969, nr 128, s. 6.

Zając T.M., “Zremb” perłą przemysłową Zamłynia. Kolos za 200 mil. zł, „Życie Radomskie” 1970 nr 113, s. 6.

Zakłady Remontowe Maszyn Budowlanych „ZREMB”, w: J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 363.