Nazwa obiektu: Willa Kulczyckiego
Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu: Biblioteka
Adres obiektu: ul. Józefa Piłsudskiego 12 (dawna Szeroka, Marcelego Nowotki)
Czas powstania obiektu: 1892 r.
Najważniejsze przebudowy/ rozbudowy obiektu:
- 1896 r. – dodanie od strony południowej piętrowej dobudówki;
- 1939-1945 – dobudowa ciężkiego półpiętra (mezzanino), zrzucono tralkową attykę portyku
Projektant obiektu: nieznany
Zleceniodawca obiektu: Włodzimierz Kulczycki
Opis obiektu: Budynek wpisany do rejestru zabytków pod nr 232/A/84 z dnia 05.01.1984 r.; ogród pod nr 537/A/93 z dnia 25.11.1993 r. Zwartą pierzeję ulicy Piłsudskiego przerywa ażurowe ogrodzenie z majestatyczną bramą, za którą widać zieleniec i dalej dopiero interesujący nas budynek – neorenesansową willę. Dzieje prezentowanego budynku odcisnęły piętno na jego obecnym wyglądzie. Całość tworzy rozłożystą, mocno horyzontalną bryłę podzieloną na dwie zasadnicze części. Najstarsza – parterowa część budynku charakteryzuje się eleganckimi proporcjami. Dominantę i główny akcent strefy wejściowej stanowi ustawiony na podeście poprzedzonym schodami, czerokolumnowy portyk z kapitelami kolumn w uproszczonym porządku korynckim. Tutaj pseudo-belkowanie sprytnie i niepostrzeżenie kryje balkon, którego pełna balustrada z dumą informuje o obecnej funkcji obiektu. Znaczną wysokość parteru niweluje odpowiednio wyważony detal architektoniczny dekorujący otwory okienne i rozciągnięty powyżej fryz. Obramienia okienne składają się z bardzo rozbudowanej dekoracji, złożonej z uszkowych opasek obwiedzionych od wewnątrz koronką; pod uszakami umieszczono niewielkie woluty, pod parapetem – gzyms odcinkowy podtrzymywany przez parę konsolek w formie tryglifów, a ponad oknem – naczółek złożony z prostego gzymsu z ząbkowaniem, na którym znajduje się płyta ujęta w woluty zdobiona girlandą, a jeszcze powyżej – plastyczny, gięty gzyms spięty dekoracyjnym kluczem. Znajdujący się powyżej fryz wykazuje się nie mniejszą elegancją; zdobiony jest naprzemiennie uszakowymi płycinami (z owalnym lustrem w środku) oraz parami girland z wisiorami. Harmonię zamkniętą w części przyziemia zaburza rozwiązanie piętra; ponad strefą wejściową wprowadzono ciężkie, niskie półpiętro. Przy tym nieporównywalnie lepiej wypada część południowa – tutaj piętro otrzymało skromniejsze od parteru zdobienia, jednak tworzące z nim spójną, wyważoną całość.
Historia obiektu: Parterową willę wzniesiono na zlecenie Włodzimierza Kulczyckiego na działce nabytej od W.Z. Gieryczów i B.P. Zilbergów w 1892 r. Obiekt wkrótce zakupił Bank Handlowy S.A. w Łodzi, który, po rozbudowie piętra, dwa lata później utworzył w nim swój oddział. Po przeprowadzce banku pod adres Piłsudskiego 6, budynek mieścił szkołę podstawową, tymczasowo siedzibę Polskiej Macierzy Szkolnej, Kasę Chorych, redakcję „Ziemi Radomskiej”, a w latach 1934-1938 biura Ubezpieczalni Społecznej, która zastąpiła Powiatową Kasę Chorych. W czasie II wojny światowej parter nadbudowano o ciężkie, niskie pięterko, które zaburzyło estetykę harmonijnej i spójnej wcześniej kompozycji. Nadbudówka mieściła mieszkanie dla telefonistek, a parter – sprzęt pocztowy i prawdopodobnie też radiowy. Po przejęciu własności na rzecz Skarbu Państwa w 1945 r. budynek przekazano Muzeum Miejskiemu, rezydującemu tam do 1992 r. W tym roku obiekt przeszedł pod pieczę Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej (od reformy administracyjnej z 1999 r. – Miejskiej Biblioteki Publicznej), która funkcjonuje w tym urokliwym miejscu do dziś.
Literatura, źródła:
J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 21, 57.
M. Kowalik, Z dziejów ul. Piłsudskiego, „Bibliotekarz Radomski” 2000, nr 1, s. 12-15.
Katalog Zabytkowej Architektury Radomia: http://hnwu2l.webwavecms.com/artykuly-r-m%2C-biblioteka
Dodaj wspomnienie