Anioł Ciszy

1. Nazwa obiektu: Anioł Ciszy

1a. Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu:  Anioł Uciszyciel.

2. Adres obiektu: Cmentarz rzymskokatolicki przy ul. Limanowskiego 72, główna aleja

3. Czas powstania obiektu: 1906 r.

3a. Najważniejsze przebudowy/ rozbudowy obiektu: 1996 r. – rekonstrukcja zniszczonej rzeźby

4. Projektant obiektu: Bolesław Jeziorański (1868-1920) – oryginalna rzeźba; Karol Badyna (ur. 1960) – rekonstrukcja rzeźby

5. Zleceniodawca obiektu: władze miejskie Radomia

6. Opis obiektu: Rzeźba Anioła Ciszy zdobi nagrobek Konstantego Mireckiego, znajdujący się przed bramą-dzwonnicą, na osi głównej alei cmentarnej, pomiędzy pierwotnym i obecnym wejściem na cmentarz. Figura umieszczona jest we wnęce monumentalnego (wys. 450 cm, szer. 257 cm, dł. 348 cm) nagrobka wykonanego z czerwonego piaskowca, frontem zwrócona jest w kierunku alei i ul. Limanowskiego. Wykonana z brązu rzeźba przedstawia wiotką, stojącą postać dziewczęcą z pochyloną głową, flankowaną dwoma długimi skrzydłami, zwieszonymi do jej stóp. Z wertykalnym układem postaci kontrastuje przecinająca ją horyzontalnie linia rąk, rozłożonych na wysokości klatki piersiowej. Dłonie postaci posiadają wyrafinowany kształt, o lekkim, zwiewnym geście rozchylonych palców. Postać Anioła odziana jest w długą szatę, lekko odsłaniającą ramiona, mającą długie, rozszerzające się ku dołowi rękawy. Zawieszone „w próżni” dłonie zdają się poświadczać nazwę dzieła „Anioł Ciszy”, czy też drugą, obecnie mniej znaną – „Anioł Uciszyciel”.

Grobowiec Konstantego Mireckiego zawiera następujące sygnatury i tabliczki z napisami: po prawej stronie nagrobka widnieje wyryty w czerwonym piaskowcu podpis: „B. JEZIORAŃSKI 1906”. Na szczycie nagrobka mosiężne litery tworzą napis: „PAX”. Na niższym poziomie we frontowej części, na płaskiej tablicy inskrypcja wykonana z liter ułożonych w brązie głosi: „D.O.M. / Ś f  P / KONSTANTY MIRECKI / UR. D. 12 X I 1815. / ZM. D. 12 IV 1903”. Na tablicy z czarnego granitu, przytwierdzonej do schodków nagrobka, wyryto: „KONSERWACJĘ PRZEPROWADZONO / Z INICJATYWY / SPOŁECZNEGO KOMITETU OCHRONY / ZABYTKOWEGO CMENTARZA / RZYMSKOKATOLICKIEGO W RADOMIU / DZIĘKI FUNDUSZOM / OFIAROWANYM PRZEZ / OBYWATELI MIASTA”. Napis na niewielkiej blaszanej tabliczce, przymocowanej do frontu nagrobka informuje: „Rzeźba „Anioła Ciszy” / przekazana została diecezji radomskiej / przez firmę „Kamar” / Szczepana i syna Mariusza Kowalskich / 24 IX 1996”.

7. Historia obiektu: Rzeźba Anioła Ciszy została ufundowana najpewniej przez władze miejskie Radomia dla upamiętnienia i ozdoby nagrobka Konstantego Mireckiego (1815-1903) – właściciela dóbr ziemskich w regionie radomskim, pedagoga, wielkiego filantropa i mecenasa sztuki. Mirecki w 1890 r. zamieszkał w Radomiu. W związku z tym, że nie posiadał spadkobierców, postanowił cały swój majątek przekazać m.in. na cele społeczne, gospodarcze, edukacyjne czy dobroczynne. Dzięki jego znacznej darowiźnie możliwe było na przykład szybsze dokończenie budowy kościoła p.w. Opieki Najświętszej Maryi Panny – obecnej katedry. Wykonanie nagrobka Mireckiego zlecone zostało wybitnemu artyście rzeźbiarzowi, uczniowi Wojciecha Gersona – Bolesławowi Jeziorańskiemu (1868-1920), twórcy charakterystycznych rzeźb figuralnych na warszawskich Powązkach. Oryginalna rzeźba Anioła Ciszy mierzyła nieco ponad 180 cm wysokości i została odlana w brązie w Zakładzie Artystycznych Wyrobów Bronzowych i Srebrnych F. i E. Krasnosielski i S-ka w Warszawie w 1906 r. Figura pierwotnie posiadała na głowie pozłacany diadem, który skradli w czasie I wojny światowej Austriacy. Rzeźba Anioła Ciszy nocą z 31 stycznia na 1 lutego 1995 r. została skradziona. Dokonany na najcenniejszym zabytku nekropolii akt wandalizmu zbulwersował opinię publiczną. Niestety wszczęte śledztwo i działania policji nie doprowadziły do uratowania rzeźby – odzyskano jedynie około 20-25% materii figury, pociętej przez wandali na złom. W dniu Wszystkich Świętych 1995 r., staraniem powstałego rok wcześniej Społecznego Komitetu Ochrony Zabytkowego Cmentarza Rzymskokatolickiego w Radomiu, przeprowadzona została kwesta na odtworzenie zniszczonej rzeźby. W wyniku konkursu wybrano model radomskiego plastyka Marka Szczepanika. W tym samym czasie powstała druga rzeźbiarska rekonstrukcja Anioła Ciszy, wykonana w miejscowym zakładzie „Kamar” Szczepana i Mariusza Kowalskich, według modelu przygotowanego przez krakowskiego artystę Karola Badynę (późniejszego twórcę pomnika Jezusa Miłosiernego sprzed kościoła na os. XV-Lecia, czy rzeźby-stolika prof. Leszka Kołakowskiego z Placu Konstytucji 3 Maja w Radomiu). Odlew ten został ofiarowany biskupowi radomskiemu Edwardowi Materskiemu, który zdecydował o jego ustawieniu na uroczystość Wszystkich Świętych 1996 r. na nagrobku Mireckiego. Konkursowy model Marka Szczepanika Społeczny Komitet Ochrony Zabytkowego Cmentarza Rzymskokatolickiego przekazał na przechowanie do Muzeum Wsi Radomskiej. W 2007 roku ze środków zebranych przez Komitet przeprowadzona została restauracja całego nagrobka Konstantego Mireckiego.

7a. Artystyczne konteksty obiektu: postać Anioła Ciszy stała się symbolem radomskiej nekropolii. W 2012 r., gdy świętowana była 200. rocznica powstania cmentarza, widok Anioła Ciszy trafił na pamiątkowy medal wydany z tej okazji (tombak patynowany bity, śr. 70 mm), wykonany według projektu Cezarego Jędrzejewskiego.

8. Literatura, źródła:

Anioł Ciszy, w: J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 17.

Biskup zadecydował. W sprawie Anioła Ciszy, „Dziennik Radomski” 1996, nr 179, s. 4.

Kisiel H., Mirecki Konstanty, w: Cmentarz rzymskokatolicki w Radomiu przy dawnym trakcie starokrakowskim, obecnie ul. B. Limanowskiego, Radom 1997, s. 112.

Koś B., Powrót Anioła, „Słowo Ludu” 1996, nr 251, s. 1.

Penkalla A., Dzieje cmentarza, w: Cmentarz rzymskokatolicki w Radomiu przy dawnym trakcie starokrakowskim, obecnie ul. B. Limanowskiego, Radom 1997, s. 24.

Pierzyńska-Jelska E., Twórczość sepulkralna Bolesława Jeziorańskiego (1868-1920), „Almanach Muzealny” 2020, nr 6, s. 195-220.

Pikiewicz B., Są dwa “Anioły”, na cmentarz powróci jeden, „Życie Radomskie” 1996, nr 175, s. I.