Nazwa obiektu: Budynek Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Radomskich
Adres obiektu: ul. Józefa Piłsudskiego 15 (dawna Szeroka, Marcelego Nowotki)
Czas powstania obiektu: 1897 r.
Projektant obiektu: August Załuski – budowniczy miejski, który w latach 1885-1897 zajmował stanowisko miejskiego architekta
Zleceniodawca obiektu: Przemysłowcy Radomscy
Opis obiektu: Obiekt wpisany do rejestru zabytków pod nr 335/A/86 z dnia 03.04.1986 r. Reprezentacyjny, jednopiętrowy gmach z neogotyckim wystrojem elewacji. Dekoracyjność i tak już bogato zdobionej fasady podkreśla kontrast ceglanego lica z kamiennym – piaskowcowym detalem. Główne akcenty elewacji frontowej stanowią umieszczone w sąsiedztwie skrajnych osi plastycznie opracowane ryzality z trójkątnymi szczytami z nałożoną dekoracją schodkową; każdy z ryzalitów posiada w strefie parteru portal (obramienie wejścia i bramy) z kolumnami wspierającymi dekorację balkonu piętra z piękną barierą z dekoracją maswerkową, flankowaną (ujętą z boku) sterczynami. Ponad drzwiami balkonowymi, w ostrołucznej blendzie na lewym (południowym) ryzalicie umieszczono herb guberni radomskiej. Ten typ herbu wprowadzono w okresie Królestwa Polskiego, zastępując dawne herby województw i ziem. Gubernia radomska otrzymała tarczę ze snopem pszenicy otoczonym z obu stron młotami, jako symbol rolniczo-przemysłowego charakteru ziem. Na prawym (północnym) ryzalicie analogicznie umieszczono herb Radomia. Nie byłoby w tym nic szczególnego, gdyby nie fakt, że Rosja dekretem z 1822 r. zabroniła używania godeł miejskich w pieczęciach urzędowych (zastąpionych herbem państwowym Królestwa Polskiego). Na przekór temu herb miasta zagościł na kilku elewacjach radomskich budynków – w tym także na Piłsudskiego 15. Charakterystyczne dla tego obiektu jest także rozwiązanie dekoracji półkoliście zamkniętych okien środkowej części piętra – neogotycki charakter nadają ostrołuczne obramienia z motywem roślinnym nawiązującym do średniowiecznych maswerków. Oko cieszy nie tylko zewnętrzny wystrój budynku, ale także jego wnętrze. Na parterze, za przedsionkiem, zachował się duży fragment oryginalnej posadzki, otoczonej współczesnymi płytkami oraz żeliwne schody z balustradą. Policzek schodów zdobi tabliczka producencka zakładu Osińskich: Fabryka Machin J. Osiński i syn w Radomiu.
Historia obiektu: Gmach Kasy Pożyczkowej wybudowano z inicjatywy i funduszy przemysłowców radomskich w 1897 r. według projektu Augusta Załuskiego – budowniczego miejskiego. Budynek był siedzibą Kasy do 1922 r., kiedy został przejęty przez Bank Przemysłowców Radomskich S.A., którego założycielami byli m.in. Ludwik Klinowski, Jan Saski, Witold Tyliński, a w jego zarządzie i radzie zasiadali jedni z najznamienitszych obywateli Radomia. Jego siedzibę przejął już w 1928 r. Bank Gospodarstwa Krajowego Oddział w Radomiu. Instytucja ta była jedną z najważniejszych instytucji finansowych ówczesnego województwa kieleckiego, obejmując aż ok. ¾ jego obszaru tj. 12 powiatów. Od 1941 r. funkcjonował już w ograniczonym zakresie pn. Landeswirtschaftsbank, a zlikwidowany został w 1948 r. Budynek Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Radomskich jest przykładem obiektu, w którym zachowano pierwotną funkcję, pomimo niezwykle szybkich i diametralnych przemian cywilizacyjnych i technologicznych – od powstania, aż po dzień dzisiejszy jest siedzibą instytucji związanych z finansami i bankowością. Obecnie – siedziba Banku Pekao S.A.
Literatura, źródła:
J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 21, 22.
M. Kowalik, Z dziejów ul. Piłsudskiego, „Bibliotekarz Radomski” 2000, nr 1 s. 12-15.
Katalog Zabytkowej Architektury Radomia: http://hnwu2l.webwavecms.com/Pilsudskiego_15
https://twojradom.pl/artykul/radomskie-wedrowki/395335
Dodaj wspomnienie