Dąb Wolności

Nazwa obiektu: Dąb Wolności

Adres obiektu: skwer przed „Resursą Obywatelską”, ul. Jacka Malczewskiego 16

Czas powstania obiektu: 1919 r.

Projektant obiektu: nieznany

Zleceniodawca obiektu: radomskie środowisko endeckie

Opis obiektu: Jest to okazałe drzewo – dąb szypułkowy (Quercus robur) o prostym masywnym pniu, który na wysokości około 2,5 m rozgałęzia się na kilkadziesiąt konarów tworząc majestatyczną koronę. Dąb obecnie posiada w pierśnicy 366 cm, jego wysokość wynosi 17 m, a korona posiada rozpiętość około 18 x 23 m. Drzewo to jest pomnikiem przyrody. Przed nim, na płaskiej płycie z granitu, ustawiony jest głaz polny z wyrytą inskrypcją: „DĄB / WOLNOŚCI / 2 XI 1918 R. / K T”.

Historia obiektu:  Radomski Dąb Wolności posadzony został z inicjatywy miejscowej endecji. Uroczystość odbyła się w sobotę 3 maja 1919 r. Rozpoczęła się mszą św. kościele mariackim, odprawioną przez proboszcza radomskiego ks. Piotra Górskiego. W nabożeństwie uczestniczyło kilkanaście tysięcy radomian: młodzież szkolna, harcerze, cechy, organizacje społeczno-polityczne i zawodowe, włościanie, duchowieństwo, weterani powstania styczniowego – wszyscy ze sztandarami. Podczas mszy patriotyczne kazanie wygłosił ks. M. Glibowski. Następnie spod dzisiejszej katedry ruszył pochód, na którego czele szła słynna orkiestra kolejowa pod batutą Dominika Kozłowskiego. Przy śpiewie pieśni narodowych pochód dotarł na skwer przed budynkiem „Resursy”. Do zebranych przemówili z balkonu dawnej siedziby loży masońskiej prezes Sądu Okręgowego Marcin Kaliszczak oraz członek Narodowego Związku Robotniczego Porębski. Na koniec dzieci szkół podstawowych,  średnich i seminarium nauczycielskiego, przy dźwiękach hymnu narodowego, zasadziły drzewka: dąb i trzy lipy – symbolizujące zrastanie się ojczyzny z trzech zaborów. Niestety, nieznani sprawcy już nocą z 4 na 5 maja zniszczyli wszystkie cztery drzewka. W mieście rozpętała się afera, o połamanie drzew posądzano m.in. członków PPS (której siedziba mieściła się wówczas w budynku „Resursy”). Nikomu jednak nigdy nie dowiedziono winy sprawczej zniszczenia drzewek. Wkrótce Rada Miejska zobowiązała Magistrat do posadzenia nowych drzewek, co stało się najprawdopodobniej 21 lub 22 maja 1919 r. (już bez „oficjałki” – drzewa zasadzili pracownicy komunalni). Sadzonki pochodziły ze szkółki przy ówczesnej ulicy Wysokiej (dziś ul. 25 Czerwca, Park „Leśniczówka”). Wkrótce okazało się, że jedno z drzewek (lipa) nie przyjęło się i uschło. Pozostałe zazieleniły się. Nie wiadomo kiedy dokładnie, ale na pewno jeszcze w okresie międzywojennym wycięte (a może ponownie zniszczone?) zostały pozostałe dwie lipy. Szczęśliwie przetrwał Dąb Wolności, który jedną z pierwszych decyzji Wojewody Radomskiego Nr 40/76 z dnia 20 maja 1976 r. ustanowiony został pomnikiem przyrody (drzewo miało wówczas w pierśnicy 114 cm). Jego ochronę prawną potwierdziły w późniejszych latach: Rozporządzenie Nr 17/94 Wojewody Radomskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody; Rozporządzenie Nr 17 Wojewody Mazowieckiego z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie wprowadzenia pomników przyrody oraz Rozporządzenie Nr 63 Wojewody Mazowieckiego z dnia 24 października 2008 r. w sprawie pomników położonych na terenie powiatu radomskiego. Wkrótce po uznaniu za pomnik przyrody, w 60 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, z inicjatywy majora Michała „Brzęka” Osińskiego, przed dębem ustawiony został głaz z datą 2 listopada 1918 r., przypominającą, że Radom był wolny jako pierwsze miasto dawnej Kongresówki. Przed świętem niepodległości w 2016 r. głaz, z inicjatywy władz miejskich, został odnowiony i posadowiony na granitowej płycie.

Literatura, źródła:

W. Macherzyński, Radomskie pomniki przyrody [cz.1]. Radomski Dąb Wolności, „Wczoraj i Dziś Radomia” 2008, nr 1, s. 23-25.
P. Kutkowski, Dąb Wolności i matka zwierząt, „Echo Dnia” 2000, nr 251, s. 10.