Nazwa obiektu: Dworzec kolejowy
Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu: Dworzec PKP
Adres obiektu: ul. Władysława Beliny-Prażmowskiego 2
Czas powstania obiektu: 1895 r.
Najważniejsze przebudowy obiektu: 1916-1917 r. – odbudowa i przebudowa obiektu po zniszczeniach wojennych; 1989-1992 – modernizacja wnętrza obiektu
Projektant obiektu: Adolf Schimmelpfennig
Zleceniodawca obiektu: Towarzystwo Akcyjne Drogi Żelaznej Iwanogrodzko-Dąbrowskiej
Opis obiektu: Obiekt wpisany do rejestru zabytków pod nr 376/A/88 z dnia 04.04.1988 r. Budynek radomskiego dworca charakteryzuje się monumentalnym, reprezentacyjnym wyglądem nawiązującym do architektury pałacowej. Horyzontalna bryła, skrywająca 3 kondygnacje, dzieli się na część główną (zaakcentowaną ryzalitem z attyką) oraz dwa 4-osiowe ryzality boczne, podwyższone o przestrzeń wydzieloną w mansardzie (poddaszu). Solidną podstawę budynku zdaje się tworzyć parter boniowany okładziną z różowego piaskowca, który kontrastuje z jasnym wykończeniem pięter. W przyziemiu ryzalitu środkowego wygospodarowano przedsionek z potrójnym arkadowym wejściem głównym; podstawę łuków arkadowych zdobią spływy z oryginalnym motywem krzyża równoramiennego. Subtelny, uproszczony detal elewacji nawiązuje do stylistyki neoklasycyzmu poprzez zastosowanie ryzalitów, pilastrów, lizen, podkreślenie strefy podokiennej. Attykę wieńczącą ryzalit środkowy zdobi ozdobiony girlandą stary herb Radomia.
Historia obiektu: Idea budowy radomskiej stacji wynikała z projektu z 1856 r., który zakładał budowę linii fabryczno-górniczej, mającej na celu dostarczenie węgla do fabryk. Kolej Dęblińsko (Iwanogrodzka) – Dąbrowska wybudowana została w latach 1882-1885 przez przedstawicieli ówczesnej elity finansowej, właścicieli ziemskich, przemysłowców i bankierów, zrzeszonych w Towarzystwie Akcyjnym Drogi Żelaznej Iwanogrodzko-Dąbrowskiej (był wśród nich urodzony w Radomiu Jan Giotlib Bloch – „król kolei polskich”). Powstały w tamtym czasie zespół budynków kolejowych obejmował dworzec, Warsztaty Mechaniczne (m.in. „Zborny Cech”) złożone z licznych budynków murowanych i drewnianych oraz wodociąg. Najbardziej reprezentatywny z nich – budynek dworca zaprojektowany został przez Adolfa Schimmelpfenniga, a wzniesiony na gruntach wsi Prędocinek jako dwukondygnacyjny budynek wyposażony nawet w wodociągi. Lokalizacja obiektu wyznaczyła kierunki rozwoju zabudowy na kolejne dziesięciolecia – od reprezentacyjnej ul. Lubelskiej (ob. Żeromskiego) wyznaczono arterie łączące śródmieście z dworcem. Budowa dworca zakończona została 10 lat po uruchomieniu całej linii kolejowej. Ówczesny Radom, liczący przeszło 14 tysięcy stałych mieszkańców stał się ważnym węzłem komunikacyjnym Królestwa Polskiego, co przyczyniło się w oczywisty sposób do rozwoju gospodarczego miasta i jego okolic. W latach 1899-1900 linię upaństwowiono i przemianowano na Nadwiślańską Rządową Kolei Żelazną. W 1914 r. Niemcy opuszczając Radom wysadzili w powietrze warsztaty i magazyny kolejowe, natomiast w lipcu 1915 r. kolejnych zniszczeń dokonali wycofujący się z miasta Rosjanie, paląc dworzec i niszcząc warsztaty kolejowe. Dworzec odbudowali okupujący Radom Austriacy. W latach 1916-1917 odnowiono budynek dworca dokonując zmian w wyglądzie elewacji frontowej likwidując schody na osi środkowej, modyfikując też szczyt (który miał odmienną, łukową formę i ujęty był dwoma obeliskami) oraz kształt dachu i wykrój części okien. Z rąk okupantów dworzec został wyzwolony w dniach 2-3 listopada 1918 r. W latach 1989-1992 przeprowadzono generalny remont dworca według projektu Jerzego Bortkiewicza, podczas którego całkowicie zmieniono układ i wystrój wnętrza oraz dobudowano pawilon poczekalni. W latach 2012-2013 odnowiono budynek dworca, a w 2015 r. zmodernizowano i przebudowano stację i perony, dzięki czemu świadectwa przeszłości dostosowane zostały do współczesnych potrzeb.
Literatura, źródła:
J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 63.
W.M. Kowalik, Radomski dworzec kolejowy, „Wczoraj i Dziś Radomia” 2003, nr 2, s. 5-13.
Dodaj wspomnienie