Nazwa obiektu: Fabryka Płytek Ceramicznych „Marywil”
Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu: RZMO
Adres obiektu: ul. 1905 Roku 21 / Marywilska
Czas powstania obiektu: 1897-1898 r.
Ważniejsze rozbudowy obiektu: 1954-1960 r.
Projektant obiektu: nieznany
Zleceniodawca obiektu: Towarzystwo Akcyjne Płytek Ceramicznych „Marywil”
Opis obiektu: Zabudowania dawnej fabryki tworzy kompleks budynków znajdujących się na obszernej działce pomiędzy ul. Marywilską, 1905 Roku, Gdyńską i nieistniejącą już bocznicą kolejową. Budynki przedstawiają cechy charakterystyczne dla powojennej architektury przemysłowej – prostota bryły, niemal całkowity brak detalu architektonicznego. Od strony ul. Marywilskiej przetrwały charakterystyczne łukowate bramy zamykające przejazd pomiędzy dwoma budynkami Fabryki. Specyficzny wygląd posiada także budynek z wysoką nadbudową, widoczny dobrze z głównego dziedzińca kompleksu oraz od strony ul. Gdyńskiej.
Historia obiektu: Korzenie radomskiej fabryki płytek ceramicznych sięgają 22 października 1896 r., kiedy to z siedzibą w belgijskim Liege powołana została firma pod nazwą „Towarzystwo Akcyjne Płytek Ceramicznych w Warszawie” (od 22 sierpnia 1912 r. spółka zmieniła nazwę na „Towarzystwo Akcyjne Płytek Ceramicznych MARYWIL”). W momencie powstania kapitał zakładowy spółki wynosił 1.100.000 franków, podzielonych na 4.400 akcji o nominale 250 franków. Jej założycielami i głównymi akcjonariuszami zostali wiodący przemysłowcy branży ceramicznej i finansowej z pogranicza Belgii, Luxemburga i Niemiec. Radomska fabryka została wzniesiona przez wykwalifikowanych pracowników firmy Lamberty, Servais & Cie pod kierownictwem Eduarda Beckinga. Prace nad budową fabryki trwały w latach 1897-1898 r. Kocioł parowy typu kornwalijskiego został dostarczony na specjalne zamówienie już w styczniu 1897 r. przez renomowane Zakłady Kotlarskie i Mechaniczne W. Fitzner i K. Gamper z Sosnowca – te same, które 30 lat później dostarczyły zbiornik do wieży ciśnień na Glinicach. Jeszcze w trakcie budowy ruszyła produkcja i pojawiła się pierwsza reklama fabryki w „Przewodniku Ilustrowanym po Warszawie, Łodzi i terenach fabrycznych”. Firma specjalizowała się w produkcji posadzek i dachówek cementowych, prasowanych, różnokolorowych, posadzek terakotowych, cegiełek do wykładania ścian (licówek). Już w 1899 r. „Marywil” uczestniczył w Wystawie Przemysłowo-Rolniczej w Radomiu obejmującej wytwórczość całej guberni. Do wybuchu I wojny światowej fabryka rozwijała się pomyślnie i systematycznie zwiększała swój potencjał produkcyjny i handlowy. W ciągu pierwszych 15 lat zwiększyła wartość produkcji czterokrotnie, a zatrudnienie wzrosło do 320 pracowników. Po odrodzeniu Polski, wskutek niepewnej sytuacji gospodarczej belgijscy właściciele postanowili zakład sprzedać. W grudniu 1923 r. – nowymi właścicielami zostali radomscy Żydzi Abram Chil Korman z synem Mordką Dawidem. Ci w niespełna rok później (18 listopada 1924 r.) sprzedali ją ze znacznym zyskiem Fabryce Porcelany i Wyrobów Ceramicznych w Ćmielowie. Z kolei 26 listopada 1926 r. w posiadanie fabryki wszedł znany polski przemysłowiec Stanisław Burtan wraz z małżonką Anielą. Pod jego rządami firma odniosła prawdziwy sukces gospodarczy. Zaprzestano całkowicie produkcji płytek ceramicznych oraz terakoty, a w ich miejsce pojawiły się wyroby kamionkowe, na które, w dobie odbudowy kraju i inwestycji infrastrukturalnych, rósł krajowy popyt. Obok nich dominującym przedmiotem wytwórczości stały się materiały ogniotrwałe, tzw. szamoty. Firma przeszła kolejne epizody, od czasów okupacji niemieckiej (Marywil Schamotte- und Steinwarenfabrik), przez lata gospodarki socjalistycznej w PRL-u (Radomskie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych), po czasy transformacji ustrojowej kończąc. Firma niestety nie przetrwała ciężkich lat 90. XX w. – dnia 2 czerwca 1998 r. Sąd Rejonowy w Radomiu ogłosił jej upadłość. Dziś w zabudowaniach dawnego „Marywilu” działają różne firmy i mieszczą się rożne sklepy i punkty usługowe. Ale bynajmniej nie jest tak, że po radomskim „Marywilu” nie został żaden ślad – wszak kolorowe płytki produkowane w fabryce przez około 30 lat zdobią do dziś setki, o ile nie tysiące posadzek kamienic, zakładów, fabryk i kościołów w całej Polsce i nie tylko. Podziwianie piękna posadzek warto zacząć od odwiedzin radomskich kamienic…
Literatura, źródła:
J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 226.
T. Staniszewski, Marywil – historia wykładana płytkami, „Rocznik Historii Papierów Wartościowych” 2012, s. 7-48.
Dodaj wspomnienie