Nazwa obiektu: Herb Radomia na dworcu kolejowym
Adres obiektu: Plac Dworcowy 2
Czas powstania obiektu: około 1933-1934 r.
Najważniejsze przebudowy obiektu: 2012 r. (renowacja ze zmianą kolorystyki)
Projektant obiektu: nieznany
Zleceniodawca obiektu: Radomska Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych
Opis obiektu: płaskorzeźbiony herb Radomia według wzoru obowiązującego w pierwszych latach okresu międzywojennego, znajdujący się w tympanonie budynku dworca kolejowego (od strony Placu Dworcowego). Herb umieszczony jest na tarczy o XIX-wiecznym wzorze francuskim i zawiera motyw murów miejskich z trzema basztami i bramą. Baszty posiadają okrągły przekrój; dwie skrajne są niższe od środkowej. W każdej z baszt umieszczone są dwa okna i otwór strzelniczy. Brama miejska zwieńczona jest półkoliste i posiada otwarte odrzwia. Wewnątrz otwartej bramy umieszczona jest majuskułowa litera R. Herb posiada następujące barwy: tarcza – czerwona, mury i baszty – białe, obwódka tarczy, odrzwia bramy i litera R – brązowe. Tarcza herbowa ozdobiona jest po obu stronach płaskorzeźbionymi girlandami o zielonej barwie, spiętymi brązowymi wstęgami.
Historia obiektu: radomski dworzec kolejowy pierwotnie posiadał wygląd nieco inny od obecnego. Wybudowany w 1895 r. wg projektu Adolfa Schimmelpfenniga, od strony Placu Dworcowego posiadał mniejszy tympanon z pustym oculusem w centrum. Budynek dworca spalili Rosjanie podczas I wojny światowej, wycofując się z Radomia w lipcu 1915 r. Obiekt został w latach 1916-1917 odbudowany na zlecenie zaborczych, wojennych władz austriackich. Dach i zwieńczenie frontu dworca zostały wówczas przebudowane i otrzymały zachowany do dziś wygląd. We froncie budynku pojawił się charakterystyczny, szeroki tympanon – ale jeszcze bez herbu Radomia. Ten właśnie pojawił się tu około 1933-1934 r. Umieszczony został zapewne staraniem Radomskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych. Co ciekawe, wizerunek godła miasta z budynku dworca kolejowego prezentuje jeden z odrzuconych jego wizerunków, jakie opracowane zostały w 1933 r. dla Tymczasowego Zarządu Miasta, który pierwszy raz w historii Radomia podjął starania o ustanowienie legalnego godła miasta. Warto podkreślić, że ówczesne przepisy prawa (Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 13 grudnia 1927 roku o godłach i barwach państwowych) używanie herbów miejskich w pieczęciach dopuszczało tylko w przypadkach miast posiadających „własny historycznie uzasadniony herb”. W myśl tych przepisów ówczesne władze Radomia postanowiły przeprowadzić badania w celu zdobycia „odpowiednich materiałów historycznych uzasadniających używanie przez Magistrat Radomia herbu”, aby móc sprostać wymogom prezydenckiego Rozporządzenia. Poszukiwania historyczne w celu odnalezienia w Archiwum Państwowym w Radomiu i Archiwum Akt Dawnych w Warszawie dawnych wizerunków herbu miasta prowadził Wydział Oświatowy Magistratu. W ich rezultacie opracowanych zostało pięć wersji herbu, z których rekomendację do uchwalenia otrzymały dwa. Pierwszy – który ostatecznie ustalony został przez Tymczasowego Kierownika Zarządu Miasta Radomia ppłk. Jażdżyńskiego jako oficjalny herb Radomia – upodobniony był do płaskorzeźbionego herbu znajdującego się na elewacji Ratusza. Drugi z rekomendowanych, ale ostatecznie odrzucony posiadał nieco odmienny rysunek. W swej formie nie odwoływał się wprost do herbów Radomia znanych z odcisków pieczętnych na różnych dokumentach historycznych. Twórcy projektu nawiązali raczej do dostępnych i znanych wzorów: herbu Radomia na elewacji budynku Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Radomskich (1897 r.), herbu miasta widniejącego na medalu pamiątkowym wydanym z okazji wystawy rolniczo-przemysłowej w Radomiu (1899 r.), czy godła miasta umieszczonego na okładce „Monografji historycznej miasta Radomia” Jana Lubońskiego (1907 r.). Taka właśnie jego forma – choć niezatwierdzona jako oficjalny herb Radomia – trafiła na front dworca kolejowego być może już w 1933 r., lub rok później. Okazją do umieszczenia godła Radomia na budynku stacyjnym było zapewne uzyskanie przez miasto bezpośredniego połączenia kolejowego ze stolicą. Prace przy budowie tej linii zainaugurowano w marcu 1933 r., a oficjalne otwarcie trasy nastąpiło jesienią roku 1934. Datację herbu z budynku stacji potwierdzają dostępne źródła ikonograficzne. Herbu nie ma jeszcze na widokówce z malarskim wizerunkiem dworca autorstwa Władysława Szulca, z końca lat 20., jest już natomiast na pocztówce z fotografią S. Buszackiego z pierwszej połowy lat 30. XX w. Co ciekawe, pierwotnie herb z budynku dworca posiadał inną kolorystykę – czerwone mury z basztami na niebieskim tle tarczy (obecne barwy nadane mu zostały w trakcie renowacji w 2012 r.). Nie był też od samego początku ozdobiony girlandami. Te musiały zostać dodane jeszcze w latach 30., gdyż widoczne są już na fotografii dworca z początku niemieckiej okupacji. Jako ciekawostkę można jeszcze dodać, że przez pierwsze 20 lat PRL-u ponad tympanonem z herbem Radomia umieszczony był inny znak graficzny – skrzydlate koło – symbol kolejarzy. Zobaczyć je można m.in. na pierwszych powojennych pocztówkach ukazujących wygląd dworca. Uskrzydlone kolejarskie koło zdjęto najprawdopodobniej pod koniec lat 60. zeszłego wieku.
Literatura, źródła:
Dworzec PKP, w: J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 63.
Radomska Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych, w: J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 258.
N. Kosiński, Perypetie z herbem Radomia (I), „Tygodnik Radomski” 1986, Nr 18, s. 8.
N. Kosiński, Perypetie z herbem Radomia (II), „Tygodnik Radomski” 1986, Nr 19, s. 8-9.
N. Kosiński, Perypetie z herbem Radomia (III), „Tygodnik Radomski” 1986, Nr 21, s. 8.
W. M. Kowalik, Z dziejów herbu Radomia, „Wczoraj i Dziś Radomia” 2001, Nr 1 (9), s. 20-22.
H. Seroka, Herb Radomia. Zarys dziejów, Radom 2009.
Przywrócenie dawnego herbu Radomia z czasów przedrozbiorowych, „Ziemia Radomska” 1933, Nr 187, s. 3.
Dodaj wspomnienie