Nazwa obiektu: Kapliczka Pana Jezusa z ul. Malczewskiego
Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu: Kapliczka św. Jana, kapliczka Jezusa Miłosiernego
Adres obiektu: ul. Jacka Malczewskiego 25
Czas powstania obiektu: 1855 r.
Projektant obiektu: nieznany
Zleceniodawca obiektu: parafia farna pw. św. Jana Chrzciciela w Radomiu
Opis obiektu: Jest to najokazalsza radomska kapliczka kubaturowa położona już za dawną rogatką warszawską (po przeciwnej stronie ulicy). Wybudowana została w stylu neogotyckim. Posiada we froncie dość wysoki, łukowato zwieńczony otwór wejściowy, przesłonięty żeliwną kratą. Nad wejściem znajduje się plafon z wizerunkiem Matki Bożej Częstochowskiej. We wnętrzu odnajdziemy skromny, murowany stół ołtarzowy z licznymi dewocjonaliami oraz dominującą, niemalże majestatyczną figurę Chrystusa. Jest to niezwykłe rzeźbiarskie przedstawienie Zbawiciela, które można odczytywać jako wizerunek Miłosiernego Boga-Człowieka, a zarazem Pantokratora, czyli Władcy Wszechświata. Chrystus ukazany jest tu jednak bez charakterystycznych atrybutów, to jest wyciągniętej w geście błogosławieństwa prawej ręki oraz księgi Pisma Świętego. Oglądając rzeźbę widzimy prawą dłoń Chrystusa złożoną na piersi, wskazującą na miłosierne serce. Lewą ręka zaś Jezus unosi lekko szatę, tak jakby wskazywał na znajdującą się pod Jego stopami kulę ziemską. Można przypuszczać, że rzeźbiarz w ten sposób chciał przedstawić prawdę o tym, iż Chrystus swym miłosierdziem pragnie ogarnąć cały świat, że jest Miłosiernym Pantokratorem. Jeszcze do niedawna wewnątrz kapliczki znajdowała się tablica z napisem: „Miłość Boga i bliźniego obowiązkiem każdego. Rok 1855”. Kapliczka jest otynkowana i pomalowana na szary kolor, posiada trzyspadowy dach kryty blachą i we froncie niewielką wieżyczkę z krzyżem na szczycie. Kapliczka wpisana jest do rejestru zabytków pod datą 24.05.1993 r. i Nr 76/B/93.
Historia obiektu: Korzenie kapliczki sięgają zapewne jeszcze czasów staropolskich. Obiekt położony jest bowiem w miejscu, gdzie dawniej znajdował się folwark plebański parafii farnej św. Jana Chrzciciela, istniejący tu przynajmniej od II połowy XVI w. (stąd pojawiająca się czasem nazwa: kapliczka św. Jana). W czasach I RP znajdował się tu także drewniany dworek wynajmowany przez proboszcza deputatom przyjeżdżającym na obrady Trybunału Radomskiego. Niewykluczone, że jakaś forma obiektu sakralnego istniała tu więc jeszcze przed rozbiorami. Wzniesienie kapliczki w obecnym kształcie (1855 r.) zawdzięczać należy zapewne staraniom proboszcza farnego ks. Michała Kobierskiego. Geneza samej figury Chrystusa z kapliczki może zaś sięgać czasów Powstania Listopadowego. Kapliczka była świadkiem interesujących wydarzeń o charakterze religijno-patriotycznym. Jak podaje ks. Jan Wiśniewski „Od tej kaplicy odbył uroczysty ingres do Fary ks. biskup Juszyński, jadąc już jako biskup z Warszawy do swej Dyecezyi”. Było to ledwo kilka lat po wzniesieniu obiektu, w 1859 r. Z kroniki farnej wiadomo, że w 1883 r. „P. Alojzy Imbs, starszy bractwa zajął się wyrestaurowaniem a nawet przebudowaniem kapliczki przy dawnym probostwie będącej – przy czem wiele zasług położył Obywatel Adam Krzyrzkiewicz i swoim funduszem i staraniami – koszta wynoszą R. 300”. Ciekawą notkę z życia miasta schyłku XIX wieku, z kapliczką w tle, odnaleźć można także na łamach „Gazety Radomskiej” z 19 września 1894 r., gdzie zanotowano: „W niedzielę rano od kapliczki przy szosie warszawskiej szła procesja do Fary. Ślicznie umajone w kwiaty i zieleń obrazy, niosły dziewczęta. Procesja ta podniosłe sprawiała wrażenie, a słowo pieśni „O ratuj nas Panie” wzruszało wszystkich”. Jak można przypuszczać słowa tej pieśni odnosiły się wówczas nie tylko do ciężkiej sytuacji miasta, ogarniętego grasującą cholerą, ale prawdopodobnie były także „skrytym” błaganiem do Boga o zwrócenie ojczyźnie niepodległości. Kapliczka w XX w. nie była przez dziesięciolecia gruntownie remontowana i w ostatniej dekadzie stulecia przedstawiała dość ponury obraz. Jej remont wykonany został w 2002 r. Niestety w tym samym czasie niemalże do ścian kapliczki zamontowane zostały stelaże z tablicami reklamowymi, które szpecą obiekt do dziś. Powstanie figury Jezusa z kapliczki związane jest z jedną z najpiękniejszych radomskich legend. Zapisał ją już ponad sto lat temu w „Dekanacie radomskim” ks. Jan Wiśniewski, a w latach międzywojennych uzupełniły uczennice mieszczącego się wtedy w pobliżu kapliczki Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego. Według opisu ks. Wiśniewskiego figurę Chrystusa „miał wykonać z chleba więzień, za co wolność otrzymał”. A według relacji seminarzystek – figura powstała w czasach po powstaniu listopadowym i wyrzeźbiona została przez młodego chłopca „tak jeszcze życia chciwego i pełnego wiary, że jednak Bóg żyć mu pozwoli”. Zaczął o rzeźbić w więzieniu figurę Syna Bożego, ale „ręka, niewprawna do dłuta, nie umiała nim kierować. Z pod nieposłusznego narzędzia, zamiast wymarzonego oblicza, ukazywała się zeszpecona boleśnie niekształtna bryła. Zdawał się tego nie widzieć, zapatrzony w Świętość Dzieła. On czuł, że ten posąg żyje, że Bóg jest z nim. To też, kiedy wyrok śmierci mu odczytano, upadł na kolana i wzywał Boga, by cud uczynił. Prośba jego została wysłuchaną, bo biedny zmęczony, zbolały zasnął u stóp Pana, zbudził go głos: „Wstań i idź, drzwi twego więzienia stoją otwarte”! Kiedy się ocknął, myśląc, że to sen, ujrzał drzwi jeszcze przed chwilą zamknięte, jak czyjaś niewidzialna otwierała ręka… Wyszedł i już nikt więcej o nim nie słyszał…”. Seminarzystki podały też jeszcze inną wersję legendy, mówiącą o czterech więźniach pracujących wspólnie. Po skończonej pracy poprosili oni o możliwość własnoręcznego ustawienia rzeźby na miejscu dzisiejszej kapliczki. „A kiedy ustawili posąg i uklękli, gorące modły zanosząc do Boga, nagle głos jakiś szepnął im w piersiach: „Uciekajcie”, a że w tym czasie dookoła rosły gęste lasy, pomknęli do boru… Zniknęli tak, jak tuman gdy się we mgle rozpływa”.
Literatura, źródła:
J. Sekulski J. Encyklopedia Radomia. Nowe wydanie, Radom 2012, s. 117.
A. Jelski, Karta ewidencji zabytku ruchomego – Kapliczka przydrożna, ul. Malczewskiego 25, Radom 1992, Archiwum Delegatury w Radomiu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków.
P. Puton, Miłosierny Pantokrator. (Ulice, skwery, zaułki…), „Królowa Świata”, 2017, Nr 4, s. 16.
P. Puton, Kapliczka Chrystusa Miłosiernego, „Głos Mariacki”, 2011, Nr 1, s. 28-31.
J. Wiśniewski, Dekanat radomski, Radom 1911, s. 299.
I. S. k. IVa, Legenda, „Ku Słońcu” 1926, Nr 6, s. 5-6.
Dodaj wspomnienie