Nazwa obiektu: Kolegium Pijarów
Adres obiektu: Rynek 11
Czas powstania obiektu: XVII–XIX w.
Projektant obiektu: Antonio Solari
Zleceniodawca obiektu: X.X. Pijarzy, Komisja Województwa Sandomierskiego, Rząd Gubernialny Radomski
Opis obiektu: Kompleks murowanych jednopiętrowych budynków zajmujących południową część Rynku, z czterema skrzydłami kolegium: frontowe – wzdłuż Rynku, zachodnie – wzdłuż ul. Krakowskiej, południowe – wzdłuż ul. Wałowej (na murach miejskich), wschodnie – wzdłuż granicy z parcelą Rynek 12 (wybudowane w 1892 roku). Na dziedzińcu dawny kościół stykający się z tyłem skrzydła frontowego.
Historia obiektu: Pijarzy zostali sprowadzeni do Radomia około 1682 roku. Pierwotne zajmowali kilka domów w południowej pierzei Rynku. Już w 1684 roku uruchomili Kolegium – które mieściło się w trzech drewnianych domach w południowej pierzei Rynku. W 1737 roku rektorem radomskiego kolegium został ksiądz Antoni Konarski (brat Stanisława), dzięki jego inicjatywie wzniesiono zespół budynków według projektu Antoniego Solariego (wówczas wybudowano skrzydło przyrynkowe oraz skrzydło zachodnie). Dalszej rozbudowy dokonano już po rozbiorach, w XIX wieku – dobudowano wówczas nawę kościoła pw. św. Jana Kantego, a fasadę kolegium ozdobiono ryzalitem oraz portykiem kolumnowym w stylu toskańskim, stanowiącym dziś charakterystyczny element wystroju radomskiego Rynku. Kolegium Pijarów prowadziło szkoły na poziomie elementarnym i średnim – szkoła radomska słynęła z wysokiego poziomu nauczania. Pod egidą ojców Pijarów szkoła działała do 1831 roku. Od 1833 roku funkcjonowała jako Gimnazjum Wojewódzkie w Radomiu, na podstawie Ustawy dla gimnazjów, szkół obwodowych i elementarnych czyli parafialnych w Królestwie Polskim z 1833 roku. W 1836 roku, po utworzeniu guberni radomskiej, zmieniło nazwę na Radomskie Gimnazjum Gubernialne. Na podstawie Ustawy gimnazjów i progimnazjów męskich w Królestwie dla ludności Polskiej z 1866 roku gimnazjum funkcjonowało jako Męskie Gimnazjum Klasyczne w Radomiu. Przymiotnik “klasyczne” zniknął z nazwy gimnazjum w 1873 roku, co było następstwem zniesienia odrębności szkolnictwa polskiego przez cara Aleksandra II w 1872 roku. Od tej chwili gimnazja podlegały przepisom ustawy o szkolnictwie rosyjskim z 30 lipca 1871 roku. Koniec działalności Gimnazjum Męskiego w Radomiu przypada na lata I wojny światowej. Personel szkoły i dokumentacja ewakuowane były w lipcu 1914 roku do miasta Kinieszma. Tam do 1918 roku szkołą kontynuowała działalność używając nazwy Radomskie Męskie Gimnazjum. W radomskim gimnazjum uczyło oraz ukończyło je wiele wybitnych osobistości, są wśród nich: ks. Franciszek Siarczyński, autor opisu powiatu radomskiego i pierwszy dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, Józef Gacki, autor książek o Puszczy Kozienickiej, Stanisław i Kazimierz Kelles-Krauzowie, Karol Potkański, wybitni działacze socjalistyczni i wielu innych. W czasie I wojny światowej budynki popijarskie zajęły władze austriackie. W okresie II RP w budynku przez jakiś czas miała siedzibę Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych, następnie siedzibę znalazło tu Gimnazjum im. T. Chałubińskiego, które z przerwą wojenną zajmowało gmach do roku 1972 roku. Po II wojnie światowej obok Liceum im. Chałubińskiego przystań w budynkach popijarskich znalazło także Liceum im. J. Kochanowskiego (lata 1945–1956). Decyzją władz wojewódzkich w 1976 roku gmach popijarski został przekazany na siedzibę Muzeum Okręgowego. Remont prowadzony był przez wiele lat – poszczególne działy muzeum były przenoszone sukcesywnie (jako pierwszy – Dział Archeologii). Ostatecznie Muzeum przeprowadziło się tu w 1990 roku. Placówka w 1998 roku zmieniła nazwę z Muzeum Okręgowego na Muzeum im. Jacka Malczewskiego. Jego zbiory obejmują ponad 30 tysięcy eksponatów z następujących dziedzin: archeologii, malarstwa, grafiki, numizmatyki, falerystyki, medalierstwa, sfragistyki, militariów, historii Radomia, rzemiosła artystycznego, sztuki nieprofesjonalnej, etnografii pozaeuropejskiej, przyrody.
Literatura, źródła:
J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012.
Cz. Zwolski, Radom i region radomski, Radom 2003.
Dodaj wspomnienie