Nazwa obiektu: Muzeum Wsi Radomskiej
Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu: Skansen
Adres obiektu: ul. Szydłowiecka 30 (drugie wejście od ul. Stawowej)
Czas powstania obiektu: 1976 r.
Projektant obiektu: arch. Tadeusz Derlatka (rozplanowanie przestrzenne), prof. Józef Gajek (scenariusz etnograficzny)
Zleceniodawca użytkownik obiektu: Wojewoda Radomski
Opis obiektu: Muzeum obejmuje obszar ponad 30 ha ciągnących się wzdłuż drogi biegnącej równolegle do rzeki Mlecznej (zwanej na tym odcinku Kosówką) – pomiędzy ulicami Szydłowiecką (gdzie znajduje się dawne główne wejście do skansenu), a ul. Stawową (gdzie mieści się nowe wejście na teren Muzeum). Wzdłuż drogi i jej odnóg rozlokowane są poszczególne kompleksy zabudowy: zespół wiejski, zespół wiatraków, zespół dworski, skansen bartniczo-pszczelarski, zespół sakralny, ścieżka przyrodnicza. Wszystkie obiekty wplecione są w naturalny krajobraz odzwierciedlający różne oblicza przyrodnicze ziemi radomskiej. Aranżacja i wystrój wnętrz i otoczenia poszczególnych obiektów zmieniają się wraz ze zmianami pór roku i okresu kalendarza liturgicznego. Obszar Muzeum Wsi Radomskiej podlega ochronie konserwatorskiej, nr wpisu 453/A/91 z 17.01.1991 r.
Historia obiektu: Muzea skansenowskie wywodzą się od pierwszej tego typu ekspozycji Nordiska Musset z 1891 r. na wyspie Djurgarden koło Sztokholmu. Wystawa urządzona została na miejscu dawnego szańca – w języku szwedzkim: skansen – stąd popularna nazwa, przyjęta w Polsce. W Radomiu problem ochrony zabytków kultury ludowej swoje odzwierciedlenie znalazł w latach 60. XX w., kiedy to przy Muzeum Regionalnym w Radomiu powołano Dział Etnograficzny. Prowadzono badania, gromadzono eksponaty, a w 1968 r. na dziedzińcu ówczesnej siedziby Muzeum (ul. Piłsudskiego 12, wówczas Nowotki) otwarto skansen bartniczo-pszczelarski. W 1972 r. powstał Społeczny Komitet Budowy Skansenu Ziemi Radomskiej. Pozyskano odpowiedni obszar ziemi w dzielnicy Pruszaków, w 1974 r. prof. Józef Gajek stworzył scenariusz etnograficzny muzeum, który posłużył pierwszemu dyrektorowi skansenu – dr Stefanowi Rosińskiemu do budowy obiektu. Muzeum powstało w oparciu o koncepcję urbanistyczną arch. Tadeusza Derlatki. Oficjalne powstanie muzeum datuje się na 31 grudnia 1976 r. Placówkę powołał Wojewoda Radomski. Pierwszym budynkiem zestawionym na terenie skansenu był zabytkowy spichlerz z Wilkowa, w którym w 1980 r. zaprezentowano dwie pierwsze wystawy. Inauguracja wystaw wraz z otwarciem skansenu bartniczo-pszczelarskiego miała miejsce 23 czerwca 1980 r. W kolejnych latach zestawiane było dalsze zabytkowe obiekty przeniesione do skansenu z różnych miejscowości ziemi radomskiej. Obecnie Muzeum Wsi Radomskiej zajmuje obszar o powierzchni 32,5 ha, na którym zestawiono 80 obiektów dawnego budownictwa wiejskiego (chałupy, dwory, kościół, budynki gospodarcze, kuźnie, wiatraki i młyny wodne), a 22 kolejne czekają w magazynach na montaż. Muzeum posiada także bogatą kolekcję zabytków ruchomych (ponad 16 tys. eksponatów), wśród których na szczególną uwagę zasługują kolekcje: pojazdów i maszyn rolniczych, uli i narzędzi pszczelarskich, tkanin i sztuki ludowej. Oddziałem Muzeum Wsi Radomskiej jest Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze, mające siedzibę w zabytkowym dworze z połowy XIX wieku, wybudowanym przez Juliusza Dembińskiego.
Artystyczne konteksty obiektu: Teren skansenu wielokrotnie wykorzystywany był jako naturalny plener filmowy. W Muzeum Wsi Radomskiej kręcono sceny m.in. do filmów: „Szwadron” (reż. J. Machulski, 1992); „Przedwiośnie” (reż. F. Bajon, 2001); „Zagończyk” (reż. P. Bednarczyk, 2017)
Literatura, źródła:
M. Jurecka (red.), Muzeum Wsi Radomskiej. Przewodnik, Radom 2005.
„Zeszyty Naukowe Muzeum Wsi Radomskiej”, t. 1-3.
„Wieś Radomska”, t. 4-10.
Dodaj wspomnienie