Pałacyk Balińskich-Hemplów

Nazwa obiektu: Pałacyk Balińskich-Hemplów

Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu: “Pod Kasztanami”

Adres obiektu: ul. Stefana Żeromskiego 46 (dawniej Lubelska)

Czas powstania obiektu: 1833-1837 r.

Projektant obiektu: Stefan Baliński (1794-1872)

Zleceniodawca i właściciel obiektu: Stefan Baliński

Opis obiektu: Budynek w formie pałacu miejskiego z korpusem głównym odsuniętym od pierzei ulicy. Wybudowany w stylu klasycystycznym, składa się jednopiętrowego budynku głównego o symetrycznej, siedmioosiowej fasadzie z frontonem ozdobionym ryzalitem z pilastrami, nakrytym płaskim trójkątnym szczytem. Fasada w parterze boniowana. Pałac posiada dwie bliźniacze piętrowe oficyny boczne (zwane pawilonami), sięgające pierzei ulicy, z którą stykają się trzyosiowymi ścianami szczytowymi z okrągłymi okienkami w partii poddasza. Pierwotnie w linii ulicy znajdowała się ozdobna brama, dziś wjazd nie jest zasłonięty, a na dziedzińcu rośnie okazały kasztanowiec, od którego bierze się popularna nazwa miejsca. Pałacyk Balińskich-Hemplów wpisany jest do rejestru zabytków pod datą 1.07.1987 r. i nr 361/A/87.

Historia obiektu: Budynek zaprojektował i wzniósł dla siebie Stefan Baliński – architekt, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego (uczeń Antonio Corazziego), malarz i wykładowca w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Baliński w latach 1826-1840 pełnił funkcję budowniczego województwa sandomierskiego (z siedzibą w Radomiu). Od 1840 r. Objął podobną posadę w Warszawie. Zaprojektował wiele charakterystycznych budynków w Radomiu i stolicy. Pomieszczenia swojej rezydencji i jej pawilonów wynajmował różnym przedsiębiorcom i instytucjom. Między innymi sam w 1839 r. Założył tu wraz z malarzem J. Karmańskim drukarnię. Już po jego śmierci w pomieszczeniach założenia pałacowego mieściły się m.in.: zakład fotograficzny L. Klebanowskiego (1892-1899), Fabryka Robót Kościelnych i Salonowych W. Krzywickiego i M. Morawskiego (przełom XIX i XX w.). Po śmierci Balińskiego rezydencję nabył na licytacji Józef Hempel – przedstawiciel wywodzącej się z Warmii rodziny zasłużonej dla Polski. Dla Radomia szczególne zasługi położył Stefan Hempel (1863-1919) – wnuk Józefa. Dzięki jego staraniom w pałacu przy ówczesnej ulicy Lubelskiej organizowane były wystawy starożytności i dzieł sztuki (1893), dochód z których przeznaczony był na cele charytatywne. S. Hempel stworzył tu także dużą bibliotekę, którą ofiarował miastu (prowadził ją Sejmik Powiatowy, który założył w obiekcie też drukarnię). W budynku w okresie międzywojennym mieściły się redakcje kilku lokalnych czasopism (głównie endeckich). W 1925 r. ulokowała się tu Szkoła Muzyczna im. F. Chopina, zainicjowana i prowadzona przez M. Glogiera. Niby niepozorna kamienica ukryta w cieniu okazałego kasztanowca, pod którym zdarza się nam przysiąść ze znajomymi – a tyle historii…!

Literatura, źródła:

M. Kowalik, Pałace, pałacyki, dworki (3), “Wczoraj i Dziś Radomia” 2000, nr 6, s. 23-26.

J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 47.

C. Tomczyk, Ulica Lubelska (dziś Żeromskiego) i jej mieszkańcy w latach 1815-1862, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” 1996, t. XXXI, z. 1-4.