Plac Dworcowy

1. Nazwa obiektu: Plac Dworcowy

1a. Inne, zwyczajowe/potoczne nazwy obiektu: „Pod zegarem”

2. Adres obiektu: Przed budynkiem dworca kolejowego, na styku ulic Traugutta i Beliny-Prażmowskiego

3. Czas powstania obiektu: 1885 r.

3a. Najważniejsze przebudowy obiektu: 1940 r. – budowa basenu przeciwpożarowego na środku placu; połowa lat 70. XX w. – zmniejszenie owalnej wysepki na placu; początek lat 90. XX w. – likwidacja klombu z basenem przeciwpożarowym i budowa na ich miejscu zatok parkingowych; 2011-2013 – przebudowa zatok parkingowych, peronów przystankowych i nawierzchni placu

4. Projektant obiektu: nieznany

5. Zleceniodawca obiektu: Zarząd Drogi Żelaznej Iwanogrodzko-Dąbrowskiej

6. Opis obiektu: Plac usytuowany jest przed budynkiem dworca kolejowego, którego bryła stanowi jego południową pierzeję. Od strony wschodniej pierzeję placu wyznacza bryła budynku Poczty Polskiej, od zachodniej zaś – częściowo – zabudowania stacji paliw. Od strony północnej Plac Dworcowy otwarty jest na wylot prowadzącej do centrum miasta ul. Traugutta (dawnej Długiej). Naturalnym przedłużeniem otwartej przestrzeni Placu Dworcowego są skwery znajdujące się po północnej stronie ul. Beliny-Prażmowskiego. Obszar placu w centralnej części, na osi budynku dworca, wypełniają zatoki parkingowe. Po zachodniej stronie znajdują się trzy perony przystankowe dla autobusów komunikacji miejskiej, a po wschodniej – rząd zatok parkingowych, miejsca postojowe dla taksówek oraz, za pasem zieleni z drzewami, wyłożony płytami chodnikowymi ciąg wzdłuż budynku Poczty Polskiej, prowadzący od tunelu do przejścia dla pieszych.

7. Historia obiektu: Plac dworcowy powstał wraz z przeprowadzeniem przez Radom linii kolejowej i wzniesieniem budynku stacyjnego. Finalizacja prac nastąpiła na początku 1885 r. Ziemię pod gmach dworca i plac ofiarował Karol Potkański (1861-1907), właściciel dóbr ziemskich Prędocinek, na terenie których (poza granicami miasta) ulokowano dworzec. Pierwotnie plac ukształtowany był jako prostopadle ułożony względem budynku dworca owalny klomb, będący wygodnym podjazdem do budynku stacyjnego dla dorożek. Taki kształt klombu przetrwał aż do połowy lat 70. XX w. W pierwszej połowie XX w. na środku klombu rosły niskie drzewa i krzewy. Początkowo (lata 20. XX w.) owal otaczało ogrodzenie z drewnianych sztachet, później (lata 30.) zastąpiono je niskim parkanem w postaci regularnie rozstawionych słupków połączonych rurkami. W 1940 r. okupant niemiecki przebudował klomb, nie zmieniając jednak jego kształtu. Wycięte zostały wszystkie drzewa i krzewy, usunięty parkan, a na środku owalu wybudowano basen przeciwpożarowy, który istniał aż do początku lat 90. XX w. W tym czasie z placu roztaczał się znakomity widok na monumentalną bryłę kościoła pw. Opieki Najświętszej Maryi Panny (obecnie katedry). Plac Dworcowy przebudowany został w połowie lat 70. XX w., w czasie kiedy Radom uzyskał status miasta wojewódzkiego. Pierwotny klomb usytuowany symetrycznie względem budynku stacji przekształcony został w ten sposób, że jego północna część została znacznie zmniejszona, celem umożliwienia wjazdu na plac w linii prostej z ul. Traugutta. Skraj klombu sięgnął wówczas brzegu basenu przeciwpożarowego. Ten zlikwidowany został ostatecznie na początku lat 90., kiedy nastąpiła gruntowna przebudowa klombu, a de facto jego likwidacja – gdyż na jego miejscu urządzone zostały dwa rzędy miejsc parkingowych, a sam wydłużony owal uzyskał nawiązanie symetryczne do ul. Traugutta (skośne względem budynku stacji kolejowej). Ostatnia przebudowa Placu Dworcowego miała miejsce w latach 2011-2013, kiedy odnawiany był także sam budynek stacyjny. Przywrócony został układ symetryczny względem budynku dworca – podwójny rząd miejsc parkingowych usytuowany został prostopadle do gmachu stacji PKP. Powstał niewielki skwer ze stylizowanymi latarniami, posadzono cztery lipy, z których jedna niestety uległa zniszczeniu (dotąd nie nasadzono w jej miejscu nowego drzewa). W zachodniej części powstały nowe perony przystankowe dla autobusów komunikacji miejskiej (do dwóch istniejących dobudowano dodatkowy trzeci), wyposażone w dynamiczny system informacji pasażerskiej. Cała powierzchnia przeznaczona dla ruchu pieszego wyłożona została granitowymi płytami. Nowej aranżacji wymaga wschodnia część placu, znajdująca się za pasem zieleni, łącząca wyjście z tunelu dworcowego (oddany do użytku w 1969 r.) z przejściem dla pieszych przez ul. Beliny-Prażmowskiego. Przez lata bolączką tego miejsca były liczne budki handlowe, gdzie w sposób nie przystający dla tego reprezentacyjnego charakteru miejsca sprzedawano różnorakie towary (do tej pory działa jeszcze jedna z budek). Ciekawostką jest, że Plac Dworcowy nie istnieje oficjalnie w spisie ulic i placów Radomia (choć odnotowany został w protokole z 1968 r.). Nie przeszkadza to niektórym z instytucji działających w tym miejscu podawania go jako swojego adresu.

8. Literatura, źródła:

AK, Plac czeka z remontem na wiosnę. Dworzec PKP, „Gazeta Wyborcza – Radom” 2013, nr 81, s. 24.

AK, Plac dworcowy będzie gotowy za cztery dni? PKP: zdążymy, „Gazeta Wyborcza – Radom” 2012, nr 135, s. 23.

Kępka A., Dostali jeszcze miesiąc. Dworzec PKP i plac przed nim wciąż w remoncie, „Gazeta Wyborcza – Radom” 2012, nr 177, s. 21.

Krupa M., Nazwy ulic i placów Radomia, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” 1996, t. XXXI, z. 1-4, s. 185.

ZAM, Ciasno przed dworcem. Ulica Wojciecha Michała Drzymały i plac Dworcowy (Drogowskaz ), „Echo Dnia” 1999, nr 270, s. 9.