Nazwa obiektu: Pomnik Jacka Malczewskiego
Adres obiektu: ul. Malczewskiego 16 – skwer przed „Resursą Obywatelską”
Czas powstania obiektu: 1985 r.
Projektant obiektu: prof. Stanisław Radwański (ur. 1941 r.)
Zleceniodawca obiektu: władze Radomia
Opis obiektu: Pomnik znajduje się na skwerze w rozwidleniu ulic Malczewskiego i Struga, pomiędzy Dębem Wolności a budynkiem „Resursy”. Frontem skierowany jest w stronę ulicy Malczewskiego. Do monumentu wytyczony jest od miejskiego trotuaru chodnik, obsadzany po obu stronach kwiatami. Z tyłu pomnika rosną tuje płożące. Rzeźba malarza ustawiona jest na sześciennym cokole z szarego granitu. We frontowej ścianie cokołu przytwierdzone są mosiężna litery tworzące napis:
JACEK
MALCZEWSKI
1854 1929
Na cokole ustawiona jest pełnoplastyczna, spiżowa rzeźba Jacka Malczewskiego. Malarz ukazany jest w postawie stojącej, w długim płaszczu i pelerynie oraz charakterystycznym berecie na głowie. Lewa noga lekko wysunięta do przodu. Artysta w lewej ręce na wysokości tułowia trzyma paletę, do której prawą ręką przykłada pędzel. Głowa malarza zwrócona jest w prawą stronę, wzrok zapatrzony w dal.
Historia obiektu: Urodzony w Radomiu Jacek Malczewski (1854-1929) uznawany jest za jednego z najwybitniejszych polskich i europejskich malarzy symbolistów. Monument artysty, powstały w jego rodzinnym mieście – przy ulicy noszącej jego imię (otrzymała je jeszcze za życia malarza, w 1925 r.) i w pobliżu rodzicielskiego domu (Malczewskiego 8) – jest pierwszym i jak dotąd jedynym pełnoplastycznym jego pomnikiem w Polsce. Autorem pomnika jest prof. Stanisław Radwański – absolwent Wydziału Rzeźby Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku, gdzie w 1968 r. uzyskał dyplom w pracowni Stanisława Horno-Popławskiego. Radwański od 1973 r. pracuje na macierzystej uczelni, gdzie w latach 1981–1983 był prodziekanem, a w latach 1983-1990 dziekanem Wydziału Rzeźby. Od roku 1990 do 1996 pełnił funkcję rektora uczelni. Radwański jest m.in. współautorem Pomnika Obrońców Wybrzeża na Westerplatte (1964), autorem pomników Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (2005) i Jana Pawła II w Toruniu (2007).
Gipsowy model radomskiego pomnika Jacka Malczewskiego powstał w 1984 r., jako efekt Radomskich Spotkań Rzeźbiarskich. Jak wspominał autor rzeźby, jej model powstawał w specyficznych warunkach: Gips modelowałem w niewielkiej pracowni. Tak małej, że nie mogłem nawet złapać odpowiedniego dystansu do tego, co tworzę. To zabrzmi nieomal anegdotycznie, ale kiedy chciałem się przyjrzeć Malczewskiemu z daleka, brałem lornetkę i patrzyłem przez te szkła, które przedmioty oddalają. Sam autor chciał, aby pomnik Jacka Malczewskiego miał nieco inną lokalizację. Pierwotny plan zakładał, że rzeźba – bez cokołu, wtopiona wprost w chodnik – będzie ustawiona na rozjeździe przed Dębem Wolności, plecami na północ. Sam rzeźbiarz tak o tym mówił: Miał wyglądać tak, jakby malarz po prostu zatrzymał się na ulicy. Może podczas spaceru…
Odsłonięcie pomnika Jacka Malczewskiego odbyło się 19 września 1985 r. i stanowiło inaugurację obchodów Dni Radomia. Znany radomski krytyk sztuki Mieczysław Szewczuk wizerunek Malczewskiego z pomnika w pierwszej chwili skojarzył z… Don Kichotem. Tuż po odsłonięciu monumentu tematem dyskusji stała się także bliska pomnikowi lokalizacja baru „Pod Rybką”. W jednym z felietonów sprawę humorystycznie skomentował Wojciech Twardowski: Z przyczyn oczywistych (pomnik Malczewskiego, kino „Przyjaźń”, Dąb Wolności) lokalizacja baru „Pod Rybką” stała się przedmiotem dyskusji w różnych kołach. Uznano zgodnie, że zarówno funkcja i nazwa baru ogólnie „nie licuje”, a okresowe przesłanianie transparentami nie jest żadnym rozwiązaniem. Doszło do tego, że „jastrzębie” chcą całkiem zlikwidować lokal lub, w najlepszym razie, przenieść w inne miejsce. Inni, umiarkowani, sugerują tylko zmianę nazwy. – „Niech już się nazywa „Zatruta studnia” (dobrze, brzmi ostrzegawczo) jak u Malczewskiego, byle podawali ten sam asortyment”.
Literatura, źródła:
Pomnik Malczewskiego Jacka, w: J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 234.
M. Szewczuk, Jackowi Malczewskiemu, „Kontakt” 1985, Nr 11, s. 3-6.
K. Kasińska, Na Malczewskiego różne spojrzenia, „Kontakt” 1985, Nr 11, s. 9-10.
WU-TE, Zatruta studnia. Dygresje, „Kontakt” 1985, Nr 11, s. 44-45.
S. Z. Kamieński, O pomniku Jacka Malczewskiego z uwagami o nawykach percepcji otaczającego nas świata i sztuki. O radomskiej rzeźbie pomnikowej (część jedenasta), „Miesięcznik Prowincjonalny” 2010, Nr 5, s. 6-8.
Dodaj wspomnienie