Nazwa obiektu: Pomnik Tadeusza Kościuszki
Inne nazwy obiektu: Tablica Tadeusza Kościuszki
Adres obiektu: Park im. Tadeusza Kościuszki, przy alei ks. bpa Jana Chrapka
Czas powstania obiektu: 24 marca 1916 r. (replika wykonana 11 listopada 1993 r.)
Projektant obiektu: Nieznany
Zleceniodawca obiektu: Pomnik powstał z inicjatywy i funduszy mieszkańców Radomia, wykonany został przez jednego z lokalnych kamieniarzy i stanowi własność gminną. Replikę tablicy wykonał radomski kamieniarz Szczepan Kowalski.
Opis obiektu: Obiekt składa się z głazu narzutowego ustawionego na betonowym fundamencie, do którego przedniej ściany czterema śrubami przytwierdzona jest wykonana z czarnego granitu prostokątna tablica z napisami: “TADEUSZOWI / KOŚCIUSZCE / NA PAMIĄTKĘ / OBCHODU / PRZYSIĘGI / 24 MARCA 1794 R. / RADOM, 24 MARCA / 1916 R. / REPLIKĘ WYK. / Sz. Kowalski 11 XI 1993″. Pomnik znajduje się na terenie zabytkowego parku miejskiego im. T. Kościuszki, wpisanego do rejestru zabytków pod nr 800/A z dnia 14.10.1972 r. oraz 212/A/83 z 2.05.1983 r.
Historia obiektu: Tablica upamiętniająca przysięgę Tadeusza Kościuszki na Rynku w Krakowie z 24 marca 1794 r. Powstała w 122. rocznicę tego wydarzenia, 24 marca 1916 r. Wówczas to radomianie, po wielu dziesięcioleciach niewoli, mogli już bez skrępowania świętować rocznice ważnych wydarzeń z dziejów ojczyzny. Wskutek działań I wojny światowej Rosjanie opuścili miasto (lipiec 1915 r.), które w tym czasie znajdowało się pod wojennym zarządem armii austro-węgierskiej. Austriacy na wszelkie działania Polaków o znamionach patriotycznych patrzyli z dużą pobłażliwością. Radomianie postanowili więc przy najbliższej okazji uczcić rocznicę przysięgi Tadeusza Kościuszki, czyli wydarzenia, które zapoczątkowało jedną z najważniejszych inicjatyw wojskowych końca XVIII w., mającą na celu utrzymanie suwerenności Polski. W rocznicę tego wydarzenia w prawy słup bramy wejściowej do parku miejskiego, od strony ówczesnej ul. Marjackiej (Sienkiewicza) wmurowana została tablica pamiątkowa, a sam park otrzymał imię Tadeusza Kościuszki. Całemu wydarzeniu towarzyszyła wielka manifestacja patriotyczna. Podczas II wojny światowej w obawie przed Niemcami tablica została potajemnie zdjęta i ukryta. W 1945 r. tablicę przekazano do muzeum miejskiego. Przeleżała tam do 1973 r., kiedy to ponownie umieszczona została w Parku Kościuszki. Nie mogła jednak zawisnąć na słupie bramy, gdyż ogrodzenie parku zostało zlikwidowane w latach 60. XX w. Tablicę umieszczono więc na kamieniu przy głównej alei parkowej, w pobliżu pierwotnego miejsca posadowienia. W 1993 r. została niestety skradziona i zniszczona. Wówczas radomski kamieniarz Szczepan Kowalski wykonał wierną replikę tablicy, którą umieszczono na dawnym miejscu w dniu rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.
Literatura, źródła
W. Macherzyński, Radom w latach 1915-1918 (Drogi do niepodległości I), “Miesięcznik Prowincjonalny” 1998, nr 2, s. 38-39; (Drogi do niepodległości II ), tamże, nr 3, s. 42-45.
W. Macherzyński, Uroczystości kościuszkowskie w 1916 r., “Dziennik Radomski” 1993, nr 183, s. 6.
B. Pikiewicz, W nocy zniknęła z parku Kościuszki pamiątkowa tablica, “Życie Radomskie” 1993, nr 170, s. I.
B. Pikiewicz, Tablica wróciła. Uroczystości patriotyczno-religijne w 75 rocznicę odzyskania niepodległości, “Życie Radomskie” 1993, nr 264, s. I.
J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009.
Zabytkowe Parki Radomia, Radom 2015.
Dodaj wspomnienie