Nazwa obiektu: Rogatka Lubelska
Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu: Łaźnia
Adres obiektu: ul. Stefana Żeromskiego 56
Czas powstania obiektu: 1829 r.
Ważniejsze przebudowy obiektu: 1855 r. – przekształcenie wnętrza w wyniku dzierżawy dla potrzeb mieszkaniowych; 1922 r. – włączenie budynku do kompleksu budującej się łaźni miejskiej; 1930 r. – modernizacja wnętrz i instalacji w łaźni; lata 80. XX w. – przebudowa na potrzeby Klubu Środowisk Twórczych “Łaźnia”.
Projektant obiektu: Stefan Baliński / Henryk Marconi
Zleceniodawca obiektu: władze miejskie
Opis obiektu: Obiekt wpisany do rejestru zabytków pod nr 213/A/83 z 30.05.1983 r. Budynek ulokowany jest przy skrzyżowaniu ulic Żeromskiego i Słowackiego, w bezpośrednim sąsiedztwie parku im. Tadeusza Kościuszki. Budynek składa się z kilku zestawionych ze sobą brył. Część główną wzniesiono w systemie bazylikowym, czyli o piętrowym korpusie (w kształcie litery T) ujętym po bokach parterowymi „nawami”, za którymi dostawiono symetrycznie parę, niższych pomieszczeń. Front (czyli elewację północną) przyozdobiono trójarkadowym portykiem oraz schodkową attyką, a część tylną zakończono półkolistym aneksem, do którego nawiązuje znajdująca się wyżej rotunda zwieńczona kopułą. Oryginalny charakter obiektu wynika z ciekawego zestawienia brył, zastosowania różnego wykroju otworów okiennych, oraz uproszczonego detalu architektonicznego ograniczającego się do boniowania parteru i gzymsów.
Historia obiektu: W latach 20. XIX w. w wyniku odgórnych rozporządzeń Komisji Rządowej oraz planu regulacyjnego Radomia, zaszła konieczność budowy rogatek miejskich. W roku 1827 r. podjęto się prac zmierzających do budowy murowanych rogatek przy trakcie lubelskim, warszawskim, szydłowieckim, z zastrzeżeniem, że powinny być tanie w realizacji. Rogatki lubelska i warszawska zostały zaprojektowane przez Stefana Balińskiego z poprawkami naniesionymi przez Henryka Marconiego. Zakres poprawek nie jest znany, tak wiec autorstwo rogatki lubelskiej nie jest jednoznacznie wyjaśnione. Z opisów rogatki z 1847 r. wiadomo, że neoklasycystyczny obiekt różnił się od obecnego, był mniejszy i kryty dachem dwuspadowym z gontem. W 1855 roku z budynku wyprowadzono straż skarbową, i zwolnione miejsce miasto postanowiło wydzierżawić na mieszkania prywatne. W 1920 r. Ministerstwo zdrowia nakazało w Radomiu wybudować łaźnię miejską, toteż w 1922 r. władze miejskie podjęły się przebudowy obiektu, wciągając rogatkę w układ przestrzenny przyszłej łaźni. Dnia 26.12.1926 r. łaźnię otwarto. W latach 1930-1932 przeprowadzono modernizację wewnątrz budynku. W latach 80. XX w. przeprowadzono modernizację budynku, lokując tu Klub Środowisk Twórczych “Łaźnia” (inauguracja działalności odbyła się 27 czerwca 1987 r.). W 2018 r. udało się pozyskać dofinansowanie Mazowieckiego Konserwatora Zabytków oraz z budżetu miasta Radomia na remont zabytku.
Literatura, źródła:
J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 278.
W.M. Kowalik, Rogatki miasta Radomia, „Wczoraj i Dziś Radomia” 2005, nr 1, s. 39-45.
Badania architektoniczno-konserwatorskie budynku dawnej Łaźni w Radomiu. Radom ul. Żeromskiego 56, oprac. mgr inż. arch. Ryszard Kański, Grażyna Krok, Izabella Mosańska, 1983 r.
Dodaj wspomnienie