W-70 Ustronie

Nazwa obiektu: W-70 / Ustronie

Inne, zwyczajowe/ potoczne nazwy obiektu: Wielka płyta

Adres obiektu: Osiedle Ustronie przy ul. Jana Pawła II

Czas powstania obiektu: lata 70. XX w.

Projektant obiektu: Wielka płyta: Kazimierz Piechotka; osiedle Ustronie: Bogdan Jezierski i Marek Hryniewiecki

Zleceniodawca obiektu: osiedle Ustronie powstało na zlecenie Radomskiej Spółdzielni Mieszkaniowej kierowanej przez Józefa Grzecznarowskiego.

Historia obiektu:  W-70 było nową technologią budowlaną, opracowaną w latach 1967-70 przez zespół Kazimierza Piechotki (1919-2010) – żołnierza AK, powstańca warszawskiego, jednego z projektantów odbudowy zniszczonej podczas wojny stolicy. Polegała na zastosowaniu siatki modularnej, standaryzacji konstrukcji nośnej i stropów oraz typizacji podziału na mieszkania. Jej walorem było zwiększenie o ok. 15% średniej powierzchni użytkowej mieszkań, zapewnienie większych i widnych kuchni oraz umożliwienie dostępu do wszystkich pomieszczeń z przedpokoju. Technologia „W-70” pozwoliła rozwinąć budownictwo wielkopłytowe na niespotykaną dotąd skalę, przez co w polskich miastach powstały wielkie, liczące kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców, betonowe „blokowiska”.

W celu wdrożenia w życie tej technologii w 1969 r., w ramach Przedsiębiorstwa Elementów Budowlanych, powstała w Radomiu – pierwsza tego typu w Polsce – „Fabryka domów”. Mieściła się na Borkach, przy ul. Wierzbickiej. W niej po raz pierwszy w kraju uruchomiono pełną linię produkcyjną stypizowanych elementów konstrukcyjnych dla „W-70”, które po przetransportowaniu na miejsce mogły być w dość szybkim czasie „złożone” w całość. Co ciekawe tolerancja błędu przy wykonywaniu elementów budowlanych wynosiła tu zaledwie 2 mm, podczas gdy dotychczas tego typu zakłady działały z „precyzją” 2-3 cm. Radomska „Fabryka domów” była w stanie wyprodukować 6 tys. izb rocznie.

Pierwsze w Radomiu i Polsce bloki wykonane w tej technologii powstały przy ul. Grzybowskiej 7 oraz Olsztyńskiej 11 i 13 (os. „Nad Potokiem”). Montaż pierwszego, prototypowego bloku rozpoczął się 19 listopada 1970 r. Co ciekawe technologia „W-70” miała przyczynić się do skrócenia czasu budowy tego typu bloku z około 12-14 miesięcy do niespełna pół roku, a docelowo podobny 5-kondygnacyjny budynek miał być „składany” w zaledwie 45 dni! Rzeczywistość pokazała, że plany te były mocno oderwane od rzeczywistości i budowa pionierskich  bloków zakończyła się dopiero jesienią 1971 r. – i nie oznaczało to bynajmniej szczęśliwej wprowadzki mieszkańców. Jak na eksperymentalny i pionierski blok przystało – trzeba było pochwalić się nim „przed światem”. W tym też celu zorganizowana została specjalna ekspozycja prezentująca walory  mieszkaniowe uzyskane dzięki „W-70”. W pełni wykończono i przy udziale Instytutu Wzornictwa Przemysłowego wyposażono 12 przykładowych mieszkań – każde w odmiennej aranżacji. Jak pisała ówczesna prasa przy urządzaniu mieszkań zaprezentowano „wszystko na co aktualnie stać” rodzimy przemysł. Nie wszystko jednak w kraju było dostępne, stąd np. już zlewozmywaki importowano z Austrii, umywalki z Jugosławii, a „cichopłuczki” i sedesy z Francji. Tak przygotowana wystawa wnętrz stała się niemałą atrakcją – aby ją obejrzeć (i zobaczyć  bloki powstałe w pionierskiej technologii) ludzie zjeżdżali z całej Polski! Doświadczenia zdobyte na os. „Nad Potokiem” pozwoliły w pełni „rozwinąć skrzydła” budowlańcom podczas wznoszenia osiedla Ustronie. To, zbudowane w latach 1971-1980 dla ok. 30 tys. mieszkańców (117 bloków), stało się największym radomskim osiedlem z „wielkiej płyty”, wzorcowym przedsięwzięciem dla innych polskich miast. Osiedle ulokowano na lekko pofałdowanym terenie, co wykorzystane zostało do zastosowania specyficznego w mieście rozdziału ruchu pieszego i kołowego i wiązało się z wprowadzeniem licznych kładek nad drogami. Osiedle, stworzone w dużej mierze z 11-kondygnacyjnych wieżowców, uzyskało pełną infrastrukturę komunalną i społeczną a z miastem połączone zostało bezpośrednio dzięki budowie tunelu pod torami kolejowymi w ciągu ul. Grzecznarowskiego.

Literatura, źródła:

J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 203, 282.
Głębocki J., W-70 czyli kielecka fabryka domów, „Słowo Ludu”, 1970, Nr 350, s. 5.
Leśniak S., Gospodarka mieszkaniowa i komunalna w Radomiu, ”Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego”, 1974, T. 11, Z. 1-2, s. 69-71.
Maj E., Radom w półwieczu 1960-2010. Rozwój przestrzenny, Radom 2012, s. 132-142.
Nowacka A., Zamieszkać w nowym W-70, „Życie Radomskie”, 1971, Nr 279, s. 10.
Puton P., W-70 (Ulice, skwery, zaułki…), „Królowa Świata”, 2016, Nr 11, s. 16.
(T.M.), „W-70” na wysoki połysk. Wczoraj ruszyła budowa, „Życie Radomskie”, 1970, Nr 277, s. 6.
TMZ, Pokażmy nowe mieszkania. Wieści z ul. Grzybowskiej, „Życie Radomskie”, 1971, Nr 103, s. 6
Zając T.M., Ostatnie przygotowania do montażu budynków prototypowych metodą „W-70”, „Życie Radomskie”, 1970, Nr 228, s. 6.
Zając T.M., Podpatrzone przy ul. Grzybowskiej. Przed otwarciem, „Życie Radomskie”, 1971, Nr 267, s. 10.
ZAM, Bloki w technologii W-70, „Echo Dnia”, 1998, Nr 20, s. 7.